Rzadka widzialna poświata rozbłysku gamma, najpotężniejszej spośród znanych nam typów eksplozji we Wszechświecie, została ostatnio odkryta przez NASA’s High Energy Transient Explorer (HETE), pierwszego satelitę zajmującego się wyłącznie rejestrowaniem tych częstych, a jednakże tak krótkich, bo zaledwie parosekundowych, zjawisk.
Rozbłysk nastąpił w konstelacji Jaszczurki (Lacerta) i był stosukowo bliski, zaledwie pięć miliardów lat świetlnych od Ziemi. Rozbłyski takie jak ten, mogą mieć miejsce nawet dwukrotnie dalej niż ten. „Wraz z pierwszą potwierdzoną obserwacją takiego rozbłysku i jego poświaty, naprawdę osiągnęliśmy punkt zwrotny” – powiedział dr George Ricker z Massachusetts Institute of Technology (MIT), dyrektor projektu. – „Kiedy tylko HETE zlokalizuje więcej takich rozbłysków, będziemy w stanie zrozumieć, co je wywołuje.„
Okazja, by zobaczyć poświatę w świetle widzialnym, dostarcza kluczowych informacji o tym, co powoduje tajemnicze rozbłyski. Naukowcy spekulują, że mogą to być eksplozje masywnych gwiazd, scalanie gwiazd neutronowych i czarnych dziur, lub obie te mozliwości.
Rozbłysk nastąpił 21 września, ale ponieważ rozbłyski gamma trwają bardzo krótko, naukowcom jest łatwiej badać te zdarzenia na podstawie ich poświaty. HETE wykrywa rozbłyski jako gamma lub wysokoenergetyczne X, i natychmiastowo przekazuje współrzędne do sieci naziemnych i orbitalnych teleskopów, by wspomogły poszukiwanie poświaty.
Podczas gdy rozbłyski gamma często wywołują podobny efekt w promieniowaniu X, to rzadko udaje się astronomom zaobserwować towarzyszące im światło widzialne. Być może jest tak dlatego, że powstają one w miejscach o dużej gęstości pyłu i gazu, powstałych przy okazji eksplozji. Pył ten jest dla światła widzialnego nieprzezroczysty.
Dodatkowe obserwacje tych zjawisk prowadzone przez włoskiego satelitę BeppoSAX i sondę Ulysses są koordynowane przez dr Kevina Hurley’a z University of California w Berkeley. Kombinacja danych z tej właśnie sieci umożliwia teleskopom naziemnym zlokalizowanie punktu, w którym należy poszukiwać kolejnych danych.
Uzbrojony w satelitarne systemy lokalizowania zespół kierowany przez dr Shri Kulkarni z California Institute of Technology (Caltech) w Pasadenie, obserwował 22 września poświatę w widzialnym świetle, używając Large Format Camera na 200-calowym teleskopie Palomar. W kolejnych obserwacjach 17 października grupa z Caltech użyła podwójnego spektrografu na tym samym teleskopie. W dodatku odkryli oni również migoczący radiowy odpowiednik przy pomocy Very Large Array w Socorro. „Wierzymy, że obiekt ten jest bardzo podobny do rozbłysku GRB 010921, wykrytego i zlokalizowanego przez HETE” – powiedział Kulkarni.
HETE został wystrzelony 9 października 2000 na niską orbitę okołoziemską, w celu wykrywania rozbłysków gamma. Działanie satelity ma pomóc nam wyjaśnić, czym dokładnie są rozbłyski i jakie jest ich źródło.
