Bez szaleństw: długie noce, żadnych zaćmień, kilka złączeń, planety na porannym niebie i mało aktywne Leonidy. Tak streścić można to, co wydarzy się na niebie w nadchodzącym miesiącu.

Popatrzmy na gwiazdy w połowie miesiąca około 19:00, gdy jest już zupełnie ciemno. Niebo jesienne w pełnej krasie znajdziemy na południu. Będą tam Pegaz, Ryby, Wodnik, Ryba Południowa i Wieloryb. Na zachodzie „wisieć” będzie Trójkąt Letni złożony z jasnych gwiazd Lutni, Łabędzie i Orła. Wschodnie niebo zajmą Andromeda, Baran, Perseusz, Woźnica i Byk. Wielki Wóz znajdzie się nisko nad północnym widnokręgiem.

Noce listopadowe są długie. Rzućmy więc okiem na niebo jeszcze raz, gdy Ziemia znacznie się obróci, około 4:00. Można odnieść wrażenie że ogląda się niebo z innej planety niż 9 godzin wcześniej! Woźnica, Perseusz i Byk są już na zachodzie. Nawet zimowe gwiazdy Oriona, minęły już południe. Wysoko na niebie świecą Bliźnięta. Patrząc na wschód, zobaczymy Raka, Lwa i Wolarza. Ktoś mógłby powiedzieć, że nadchodzi wiosna. I tylko Gwiazda Polarna tkwi cały czas w tym samym miejscu.

Listopad to czas dalszego skracania się dnia. 1 listopada Słońce świeci od 6:37 do 16:14, 15 listopada – od 7:02 do 15:52, a 30 listopada – od 7:26 do 15:36. 23 listopada Słońce przechodzi z Wagi do Skorpiona, a 29 listopada wkracza do Wężownika. Zodiakalnego Strzelca osiąga 22 listopada o 0:21.

Układ faz Księżyca: ostatnia kwadra 5 listopada o 6:53, nów 12 listopada o 15:27, pierwsza kwadra 19 listopada o 6:50 i pełnia 26 listopada o 21:07. W apogeum Księżyc znajdzie się 2 listopada o 19:09, w perygeum 14 listopada o 14:57 i ponownie w apogeum 30 listopada o 12:25.

3 listopada Srebrny Glob minie Saturna w odległości kątowej 5 stopni. 9 listopada znajdzie się zaledwie 0,06 stopnia od Jowisza… niestety złączenie w Polsce nie będzie widoczne. 10 listopada świecić będzie 0,6 stopnia od Wenus, a 11 listopada 0,8 stopnia od Marsa.

Merkurego w listopadzie nie zobaczymy mimo, że 21 listopada osiągnie maksymalną, wynoszącą 22 stopnie, elongację wschodnią. Na wieczornym niebie świecić będzie bardzo nisko. Do 4 listopada planeta przemierza Wagę, do 10 listopada – Skorpiona, 13 listopada znowu znajdzie się w Skorpionie, 15 listopada – ponownie w Wężowniku. 29 listopada zawita do Strzelca.

Wenus wciąż widoczna jest na porannym niebie, ale warunki do jej obserwacji stale się pogarszają. 1 listopada o świcie cywilnym (6:00) znajdziemy ją 24 stopnie nad południowo-wschodnim widnokręgiem. Jej blask wyniesie wtedy -4 magnitudo, odległość od Ziemi 186 milionów kilometrów, kątowa średnica 14 sekund, a faza 80 procent. 30 listopada w podobnych warunkach obserwacyjnych (o 6:45) wysokość Wenus nad horyzontem wyniesie 16 stopni, jasność -4 magnitudo, odległość od Ziemi 210 milionów kilometrów, kątowa średnica 12 sekund, a faza 88 procent.

Planeta zaczyna miesiąc w Pannie. 5 listopada dochodzi do jej bardzo efektownego złączenia z Jowiszem (zaledwie 0,6 stopnia). 28 listopada przenosi się do Wagi.

Mars bardzo powoli wynurza się z porannej zorzy. Rzućmy na niego okiem pod koniec miesiąca. O 6:45 świeci zaledwie 12 stopni nad południowo-wschodnim horyzontem z jasnością 1,7 magnitudo. Od Ziemi dzieli go dystans 364 milionów kilometrów. Z tej odległości jest on tarczką o średnicy kątowej zaledwie 4 sekund. 22 listopada przechodzi z Panny do Wagi.

Jowisz (w Pannie) jest coraz lepiej widoczny na porannym niebie. 1 listopada wschodzi o 3:37, a 30 listopada – o 2:13. W tym czasie jego jasność rośnie z -1,7 do -1,8 magnitudo. Cały czas można obserwować zjawiska zachodzące wśród jego księżyców.

Saturn jest widoczny przez większą część nocy. Przebywa w Bliźniętach i ma jasność 0 magnitudo. Niewielki teleskop pozwoli na obserwacje jego pierścieni i najjaśniejszych księżyców, w tym Tytana o którym obecnie głośno.

Uran i Neptun świecą w Wodniku i Koziorożcu. Wciąż są widoczne na wieczornym niebie, ale warunki do ich podziwiania (przez lornetkę bądź teleskop) cały czas się pogarszają.

Pluton jest w Wężu i pozostaje niewidoczny.

W listopadzie obserwować można słynne Leonidy, rój meteorów z radiantem w Lwie związany z kometą 55P/Tempel-Tuttle. Nie należy się jednak spodziewać w tym roku wzmożonej jego aktywności. Leonidy są widoczne od 14 do 21 listopada, osiągając maksimum 17 listopada około 9:25.

Drugi z listopadowych rojów to zespół złożony z północnych i południowych Taurydów. Promieniują one od 1 do 25 listopada. Północne osiągają maksimum 12, a południowe – 5 listopada. Związane są z kometą 2P/Encke.

Kartka z listopadowego kalendarza. 9 listopada mija 70 lat od urodzin Carla Sagana, 14 listopada – 35 lat od startu misji Apollo 12. 18 listopada to 15 rocznica wystrzelenia COBE, a 20 listopada Edwin Hubble skończyłby 115 lat. Czterdziestą rocznicę wystrzelenia Marinera 4 obchodzimy 28 listopada.

Zachęcamy do obserwacji.

Autor

Michał Matraszek