Rekordowa, trwająca dwie godziny, obserwacja Jowisza z wykorzystaniem nowoczesnej techniki usuwania szumu powodowanego przez naszą atmosferę, pozwoliła na uzyskanie najostrzejszych zdjęć całej planety jakie kiedykolwiek wykonano z powierzchni Ziemi.

Seria 265 obrazów otrzymanych przy użyciu prototypowego urządzenia Multi-Conjugate Adaptive Optics Demonstrator (MAD, Wielokanałowy Demonstrator Pyuki Adaptatywnej) zamontowanego na należącym do ESO (Europejskiego Obserwatorium Południowego) teleskopie VLT (Very Large Telescope) przedstawia zmiany zachodzące w przypominających smog mgłach w atmosferze Jowisza.

Możliwość usunięcia błędów wprowadzanych przez drgania atmosfery w zdjęciach szerokokątnych była przez dziesięciolecia wielkim marzeniem uczonych. Nowo uzyskane fotografie Jowisza dowodzą, że technika zastosowana w MAD sprawdza się. Wykorzystuje ona dwie lub więcej gwiazdy (zamiast stosowanej dotąd techniki z jedną gwiazdą) jako punkty odniesienia i usuwa nieostrości powodowane przez atmosferę w polu widzenia 30 razy większym niż dotychczas.

Ten rodzaj optyki adaptatywnej ma wielką zaletę w czasie obserwacji dużych obiektów, jak planety, gromady gwiazd czy mgławice” – powiedział Franck Marchis z UC Berkeley i SETI Institute w Mountain View w Kalifornii. „Podczas gdy zwykła technika optyki adaptacyjnej sprawdza się doskonale w małym polu widzenia, MAD daje dobre wyniki przy obserwacjach większych obszarów nieba. Bez MADa nie bylibyśmy w stanie uzyskać naszych wyników„.

Za pomocą MADa obserwowano Jowisza przez prawie 2 godziny 16 i 17 sierpnia 2008. Zwykła technika optyki adaptatywnej, używająca jako punktu odniesienia jednego z księżyców Jowisza, nie pozwala na tak długie obserwacje ze względu na znaczne przesuwanie się księżyca względem planety. Kosmiczny Teleskop Hubble’a może obserwować Jowisza nieprzerwanie tylko przez około 50 minut, gdyż docierające do niego światło jest okresowo blokowana przez Ziemię, którą Teleskop okrąża.

Za pomocą techniki MAD zespół uczonych z ESO obserwował zmiany jasności mgieł znajdujących się w szerokim na 16 tysięcy kilometrów pasie wzdłuż równika planety. Większa jasność obłoków oznacza, że powiększyły się one bądź wzniosły na większą wysokość.

Wyniki obserwacji porównano ze zdjęciami otrzymanymi w 2005 roku za pomocą teleskopu Hubble’a w zakresie podczerwonym, bardzo bliskim zakresowi, w którym pracuje MAD. W ciągu trzech lat zmniejszyła się ilość mgieł w północnej części pasa równikowego, a zwiększyła – w południowej.

Autor

Michał Matraszek