Niespełna miesiąc temu niezależnie astronom amator z Francji A.Riou oraz Obserwatorium Astronomiczne na Mount Palomar odkryli wybuch supernowej w galaktyce M 51. Supernowa została oznaczona jako SN 2011dh i wstępnie sklasyfikowana jako typ II-L, na podstawie obecności linii wodoru w jej widmie. Podczas odkrycia jasność SN 2011dh była równa +13.5 magnitudo. Od 7 czerwca grupa astronomów z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Zielonogórskiego obserwuje zmianę jasności supernowej SN 2011dh, która w obecnej fazie zaczyna opadać.

Wybuch supernowej jest ostatnim stadium ewolucji gwiazd o masie większej niż 9 mas Słońca. Podczas ewolucji produkowane są w gwieździe coraz to cięższe pierwiastki, począwszy od wodoru. Ostatnim etapem jest produkcja żelaza, z którego gwiazda nie jest w stanie utworzyć w reakcjach termojądrowych pierwiastków cięższych. Jeśli żelazne jądro gwiazdy osiągnie masę większą od granicy Chandrasekhara czyli 1,4 masy Słońca, to zaczyna się jego kolaps wskutek samograwitacji. Podczas zapadania się jądra, atomy rozbijane są na pojedyńcze nukleony oraz elektrony, które z kolei są wciskane w protony, tworząc materię neutronową oraz neutrina. To właśnie ciśnienie neutrin i materii neutronowej powoduje odbicie materii opadającej na jądro. Ten moment nazywamy wybuchem supernowej. W zależności od masy jaką miała gwiazda przed eksplozją, zostanie gwiazdą neutronową bądź czarną dziurą. Galaktyka M 51 oddalona jest od Ziemi o 23 miliony lat świetlnych. Galaktyka ta położona jest w gwiazdozbiorze Psów Gończych. Jest to jedna z najczęściej obserwowanych galaktyk na niebie północnym, ponieważ jest widoczna niemal cały rok przez całą noc. SN 2011dh jest już drugą supernową, która wybuchła w tej galaktyce w przeciągu 6 lat. Pierwsza supernowa w M 51 pojawiła się w 2005 roku i została oznaczona jako SN 2005cs.

Zdjęcie supernowej SN2011dh w galaktyce M51. Zdjęcie podczas obserwacji wykonali: Andrzej Szary, Michał Żejmo, Mateusz Wiśniewicz, Alexandros Filothodoros z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz Szymon Kozłowski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Grupa astronomów w składzie: Andrzej Szary, Michał Żejmo, Mateusz Wiśniewicz, Alexandros Filothodoros z Obserwatorium Astronomicznego UZ oraz Szymon Kozłowski z Obserwatorium Astronomicznego UW, obserwowała supernową SN 2011dh od 7 czerwca bieżącego roku. Podczas 4 nocy obserwacyjnych wyznaczyli jasność obiektu w flitrze R oraz g-SDSS(przegląd nieba SDSS).

Zdjęcie supernowej SN2011dh w galaktyce M51. Zdjęcie podczas obserwacji wykonali: Andrzej Szary, Michał Żejmo, Mateusz Wiśniewicz, Alexandros Filothodoros z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz Szymon Kozłowski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Z uzyskanych danych można wywnioskować, że jasność supernowej jest już w fazie spadkowej. Obserwacje dnia 28 czerwca w Obserwatorium Astronomicznym UZ zostały wykonywane równocześnie z satelitą kosmicznym Swift.

Warto również wspomnieć, że supernowa SN 2011dh jest możliwa jeszcze do obserwacji w zasięgu małych teleskopów.

Autor

Mateusz Wiśniewicz