Początek trzeciej dekady bm. będzie jeszcze mocno rozświetlony jasną tarczą dążącego do trzeciej kwadry Księżyca, którą osiągnie w niedzielę 27 października. Po drodze Srebrny Glob minie jasnego Jowisza. Nad samym ranem można obserwować Marsa i będącą blisko niego kometę ISON-u (C/2012 S1), zaś wieczorem – jeszcze jaśniejszą od Jowisza planetę Wenus. A gdy się ściemni przez teleskopy można obserwować słabą już gwiazdę V339 Del. Proszę również pamiętać, że w nocy z soboty 26 października na niedzielę 27 października zmienia się czas z letniego na zimowy, a więc przestawiane będą zegary z godziny 3:00 na 2:00.

W najbliższych dniach naturalny satelita Ziemi odwiedzi gwiazdozbiory Byka, Bliźniąt i Raka. Noc z niedzieli 20 października na poniedziałek 21 października Księżyc przebywał na granicy gwiazdozbiorów Barana i Byka, z tarczą w fazie 96%. W trakcie nocy można było obserwować zbliżanie się Księżyca do Plejad. O godzinie 1:00 Srebrny Glob był oddalony od Plejad o 11°, a do rana dystans między tymi ciałami niebiańskimi zmniejszył się o 2 stopnie.

Kolejnej nocy tarcza Księżyca będzie świeciła nieco słabiej, gdyż jej faza zmniejszy się do 91%. Do tej chwili Księżyc przesunie się kilkanaście stopni na wschód, w głąb konstelacji Byka. Srebrny Glob będzie świecił między Plejadami a Hiadami. Od pierwszej z wymienionych gromad będzie dzieliło go 8°, zaś od drugiej – połowę tej odległości. W tym samej chwili od Aldebarana – najjaśniejszej gwiazdy Byka – Księżyc będzie oddalony o niecałe 7°.

W nocy z wtorku 22 października na środę 23 października Księżyc wciąż będzie przebywał na tle gwiazdozbioru Byka. Jego faza będzie wynosiła 84%, a około 10° na północ od niego świecić będzie druga co do jasności gwiazda tej konstelacji, czyli El Nath.

Kolejne ciekawe spotkania Księżyca z innymi ciałami niebiańskimi będą miały miejsce w końcówce tygodnia. W piątek 25 października Księżyc dotrze już do gwiazdozbioru Bliźniąt. O godzinie podanej na mapce tarcza Księżyca będzie miała fazę 68%, a 2° na prawo od niego będzie świecić Alhena, czyli trzecia co do jasności gwiazda tej konstelacji, która świeci z jasnością obserwowaną +2 magnitudo. Jednocześnie 11° na lewo od Srebrnego Globu świecić będzie bardzo jasny Jowisz, do którego Księżyc zbliży się kolejnej nocy.

W sobotę 26 października faza naturalnego satelity Ziemi spadnie do 59%, ale wciąż będzie on świecił na tle konstelacji Bliźniąt. O godzinie 1:40 Księżyc będzie oddalony od Jowisza o 6°. Sam Jowisz świeci już z jasnością -2,4 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza ma średnicę 41″ i jej szczegóły widoczne są już nawet w niezbyt dużych lornetkach. Planeta kontynuuje ruch prosty i oddaliła się od gwiazdy Wasat już na odległość 1,5 stopnia.

Również lornetka wystarczy, aby obserwować ruch księżyców galileuszowych wokół Jowisza. Co prawda do dostrzeżenia cieni księżyców galileuszowych na jowiszowej tarczy potrzebny jest już teleskop, albo duża lornetka, ale przez małe lornetki da się dostrzec zmiany położenia księżyców oraz ich zaćmienia i zakrycia przez planetę macierzystą. Poniżej jest pełna lista zjawisk, które można będzie obserwować w tym tygodniu z terenu Polski:

  • 21 października, godz. 0:34 – Kalisto chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 21 października, godz. 2:16 – wejście Ganimedesa w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 21 października, godz. 2:34 – wejście Europy w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 21 października, godz. 2:50 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 21 października, godz. 3:08 – wyjście Kalisto zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 21 października, godz. 4:08 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 21 października, godz. 5:06 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 21 października, godz. 5:26 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 21 października, godz. 6:24 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 22 października, godz. 0:04 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 22 października, godz. 3:40 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 22 października, godz. 22:00 – od wschodu planety cienie Io i Europy na tarczy Jowisza,
  • 22 października, godz. 22:36 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 22 października, godz. 23:34 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 22 października, godz. 23:50 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 22 października, godz. 23:58 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 23 października, godz. 0:52 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 23 października, godz. 2:38 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 23 października, godz. 22:08 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 24 października, godz. 21:52 – od wschodu planety Ganimedes na tarczy Jowisza,
  • 25 października, godz. 0:38 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 28 października, godz. 3:42 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 28 października, godz. 4:06 – wejście Europy w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 28 października, godz. 5:00 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 28 października, godz. 5:14 – wejście Ganimedesa w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 28 października, godz. 6:00 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza.

Ostatniej nocy tego tygodnia Księżyc dotrze już do gwiazdozbioru Raka, a jego faza spadnie do 50% (III kwadra wypada dokładnie w niedzielę 27 października o godzinie 1:41 – jeszcze przed zmianą czasu na zimowy). Niecałe 8° na północ od Księżyca będzie można odnaleźć znaną gromadę otwartą gwiazd M44, zaś 7° na wschód – też znana, choć mniej jasna gromada otwarta M67.

Mapka pokazuje położenie Marsa i komety ISON-u (C/2012 S1) w czwartym tygodniu października 2013 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Kilka godzin po wschodzie Księżyca wschodzi Mars oraz kometa ISON-u. Oba ciała niebiańskie zbliżają się do Ziemi, a kometa dodatkowo szybko zbliża się do Słońca, dzięki czemu jej jasność dość szybko sie zwiększa. Oba ciała niebiańskie oddalają się za to od Regulusa: w niedzielę 27 października Mars odsunie się od najjaśniejszej gwiazdy Lwa już na odległość 7°, natomiast kometa będzie oddalona od α Leo o 4° dalej. Kometa oddala się również od Marsa i do niedzieli 27 października dystans między tymi ciałami niebiańskimi zwiększy się do 3,5 stopnia, gdy w poniedziałek 21 października było to nieco ponad 1°.

Zarówno Mars, jak i kometa ISON-u zwiększają swoją jasność ze względu na zbliżanie się do Ziemi. Mars robi to bardzo powoli: do końca tygodnia jego jasność zwiększy się do +1,5 magnitudo, a jego tarcza będzie miała średnicę prawie 5″. Natomiast kometa C/2012 S1 ma jasność około +9 wielkości gwiazdowej i jest dostrzegalna przez teleskopy o średnicy przynajmniej kilkunastu centymetrów.

Animacja pokazuje położenie Wenus w czwartym tygodniu października 2013 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Wieczorem tuż po zachodzie Słońca, nisko nad południowo-zachodnim widnokręgiem świeci planeta Wenus. Jeśli tylko dysponujemy odpowiednio odsłoniętym widnokręgiem, to nie powinno być problemu z jej identyfikacją, ponieważ poza nią nie będzie widać w tym miejscu żadnych jaśniejszych ciał niebiańskich. Wenus przebywa obecnie na tle gwiazdozbioru Wężownika i przesuwa się w kierunku sąsiedniego gwiazdozbioru Strzelca, w którym spędzi najbliższe kilka miesięcy. W niedzielę 27 października półtora stopnia nad Wenus świecić będzie gwiazda θ Oph, która świeci z jasnością +3,5 magnitudo. 45 minut po zmierzchu planeta zajmuje pozycję około 5° nad południowo-zachodnim widnokręgiem, a zachodzi godzinę później.

Wenus zbliża się do maksymalnej elongacji wschodniej, czyli maksymalnego oddalenia się od Słońca podczas tego sezonu obserwacyjnego. Dojdzie do niej w przyszłym tygodniu 1 listopada, kiedy to planeta będzie oddalona od Słońca o mniej więcej 47°, a potem Wenus zacznie się zbliżać na niebie do naszej Gwiazdy Dziennej. Oznacza to, że linia widzenia Wenus z naszej planety jest styczna do jej orbity. Jak zawsze w takim przypadku tarcza Wenus ma obecnie fazę bliską kwadrze (w niedzielę 27 października 52%), a jej średnica wynosi około 25″ (w niedzielę 27 października – 24″), natomiast jasność planety to -4,4 wielkości gwiazdowej. W następnych tygodniach Wenus będzie się szybko zbliżać do Ziemi i w związku z tym szybko będzie rosnąć jej średnica kątowa i maleć faza, zatem planeta przybierze postać wąskiego sierpa i zacznie być atrakcyjnym celem nawet dla posiadaczy lornetek, w czym dodatkowo pomoże jej większa niż do tej pory wysokość na wieczornym niebie.

Mapka pokazuje położenie nowej w Delfinie (Nova Delphini) 2013 (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę opisano w GIMP-ie (http://www.gimp.org), zaś wykonano w programie AstroJaWil (http://astrojawil.pl/blog/moje-programy/astrojawil/).

W pierwszej połowie nocy, po zapadnięciu ciemności (czyli około godziny 19 czasu letniego i 18 czasu zimowego) można jeszcze obserwować gwiazdę nową w Delfinie, czyli V339 Delphini. Gwiazdozbiór Delfina wraz z gwiazdą nową góruje około godziny 18:45, a zachodzi około godziny 2:30 czasu letniego i przez ten czas jest ona dostępna obserwacjom. Jednak nowa w Delfinie świeci już słabo. Obecnie jej jasność obserwowana to około 11 magnitudo, a więc do jej dostrzeżenia potrzeba już przynajmniej kilkucentymetrowego teleskopu i dokładnej mapki tego obszaru nieba, żeby odróżnić tę gwiazdę od gwiazd tła.

Mapka z położeniem gwiazdy V339 Del względem horyzontu jest dostępna tutaj, trzeba jednak pamiętać, że nie ma już tam Księżyca (bardzo dobrze) i że niebo się trochę przesunęło, zatem w celu odtworzenia takiego samego położenia ciał niebiańskich względem widnokręgu – trzeba od podanego czasu odjąć 27 minut i 32 sekundy (w niedzielę 27 października dodatkową godzinę ze względu na zmianę czasu).

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher