Księżyc już na dobre rozgościł się na wieczornym niebie i z każdym dniem będzie świecił na nim coraz dłużej, coraz wyżej i coraz jaśniej. W czwartek 19 listopada Srebrny glob przejdzie przez pierwszą kwadrę, niecałą dobę później minie Neptuna, zaś w niedzielę 22 listopada – Urana. W drugiej części nocy będą promieniowały meteory ze słynnego roju Leonidów, które maksimum swojej aktywności mają w nocy z 17 na 18 listopada. Nad ranem można obserwować również trzy jasne planety Układu Słonecznego, jednak wzajemne odległości między nimi stale rosną.

W niedzielę 22 listopada Słońce przetnie 20 równoleżnik deklinacji południowej, co oznacza, że do przesilenia zimowego został tylko miesiąc, a w ciągu najbliższych dwóch miesięcy wysokość Słońca nad widnokręgiem zmieni się tylko o 3,5 stopnia.

Na początku tygodnia Księżyc przejdzie od gwiazdozbioru Strzelca, do gwiazdozbioru Wodnika, zaczynając tydzień w fazie 23% i o godzinie podanej na mapce będzie zajmował pozycję na wysokości 13° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. Ponad 11° pod nim można będzie odnaleźć gwiazdę Nunki, czyli jedną z jaśniejszych gwiazd Strzelca, zaś ponad 12° na północny zachód – parę dwóch jasnych gwiazd z sąsiedniej konstelacji Koziorożca, czyli Dabih i Algedi (odpowiednio β i α Koziorożca), blisko których Księżyc przejdzie następnego dnia.

Wtorek 17 listopada zastanie naturalnego satelitę Ziemi na tle gwiazdozbioru Koziorożca. O tej samej porze jego tarcza będzie oświetlona w 33% i będzie się znajdowała na wysokości około 20°. Niecałe półtora stopnia na północny zachód od niego świecić będzie gwiazda Dabih, natomiast kolejne 2,5 stopnia dalej w tym samym kierunku odnaleźć będzie można gwiazdę Algedi. Mieszkańcy Madagaskaru oraz basenu Oceanu Indyjskiego na południe od Indii i na zachód od Australii i Indonezji będą mogli obserwować zakrycie tej gwiazdy przez Księżyc. Pierwsza z wymienionych gwiazd to układ optycznie podwójny, w którym 3,5 minuty kątowej od głównego składnika – o jasności +3 magnitudo – świeci słabsza gwiazda o jasności +6 magnitudo. Druga z wymienionych gwiazd jest jeszcze atrakcyjniejszym układem optycznie podwójnym, w którym gwiazdy o jasnościach +3,6 oraz +4,3 wielkości gwiazdowej są oddalone od siebie o ponad 6,5 minuty kątowej. Stąd nadaje się ona do testowana ostrości wzroku, zwłaszcza w bardziej na południe krajach, gdzie wędruje ona po nieboskłonie wyżej.

Dobę później faza Księżyca urośnie do 44% i choć będzie on kilka stopni nad główną figurą gwiazdozbioru Koziorożca, to o godzinie podanej na mapce Księżyc będzie się znajdował na tle sąsiedniego gwiazdozbioru Wodnika, a w trakcie nocy ponownie wejdzie na teren gwiazdozbioru Koziorożca. Najbliższymi w miarę jasnymi gwiazdami będą odległe odpowiednio o 6 i 7,5 stopnia gwiazdy Nashira (γ Cap, jasność +3,6 magnitudo) oraz Deneb Algedi (δ Cap, jasność +2,8 magnitudo), świecące na południowy wschód od Srebrnego Globu. Nieco dalej, 8° na północ od Księżyca, znajdowała się będzie gwiazda Sadal Suud (jasność +2,9 magnitudo), czyli β Wodnika.

W czwartek 19 listopada wieczorem Księżyc będzie już po I kwadrze, która będzie miała miejsce tego samego dnia, ale po 7 rano naszego czasu, gdy Księżyc będzie jeszcze pod horyzontem. (wschód Księżyca tego dnia będzie miał miejsce około godz. 12:40). O godzinie podanej na mapce Srebrny Glob będzie miał tarczę oświetloną w 55%. W jego bezpośredniej bliskości nie będzie jasnych gwiazd, ale nieco ponad 5° na wschód od niego znajdowała się będzie planeta Neptun. Wraz z upływem czasu Księżyc będzie zbliżał się do Neptuna i o godzinie 23, niewiele przed zachodem obu ciał Układu Słonecznego, odległość między nimi zmaleje o 2°. Neptun zmienił już kierunek swojego ruchu z wstecznego na prosty, choć na razie porusza się powoli i znajduje się niecałe 1,5 stopnia na północny wschód od świecącej z jasnością obserwowaną +4,8 magnitudo gwiazdy σ Aquarii. Sama planeta świeci z jasnością +7,9 magnitudo.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Księżyca, Urana i Neptuna w trzecim tygodniu listopada 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

W drugiej części tygodnia naturalny satelita Ziemi nadal będzie rósł w siłę i jego tarcza będzie coraz bardziej pyzata. Księżyc będzie wędrował na tle rozległych gwiazdozbiorów Wodnika i Ryb, w których nie ma szczególnie jasnych gwiazd, zwłaszcza na ich pograniczu.

Ciekawie będzie dopiero w niedzielę 22 listopada, gdy Księżyc dotrze do planety Uran. Tej nocy tarcza Księżyca będzie oświetlona już w 87% i o godzinie podanej na mapce będzie właśnie przechodzić przez południk lokalny, zaś Uran będzie się znajdował niewiele ponad 1,5 stopnia (czyli 3 jej średnice) nad nią. Znacznie bliżej, bo tylko niecałe 3' (w Łodzi) na północ od Księżyca świecić będzie gwiazda 77 Psc, czyli południowa gwiazda z charakterystycznego trójkąta prawie równobocznego, przy którym wędruje w tym roku Uran. 77 Psc to również układ optycznie podwójny, w którym gwiazdy o jasnościach obserwowanych +6,3 oraz +7,3 magnitudo dzieli na nieboskłonie 33″, a więc porównywalnie ze średnicą tarczy Jowisza. W przeciwieństwie do Neptuna Uran porusza się wciąż ruchem wstecznym, a świeci z jasnością +5,7 wielkości gwiazdowej.

StarryNight

Animacja pokazuje położenie planet: Jowisz, Mars i Wenus oraz radiantu meteorów Leonidów w trzecim tygodniu listopada 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

W drugiej części nocy można obserwować trzy kolejne planety Układu Słonecznego. Najwcześniej nad widnokręgiem pojawia się Jowisz, który wschodzi już przed godziną 1 w nocy i obecnie przebywa na tle gwiazdozbioru Lwa, niedaleko gwiazdy σ Leonis. Początkowo oba ciała niebiańskie będzie dzieliło około 40', jednak do końca tygodnia dystans ten zwiększy się o kolejne pół stopnia. Największa planeta krążąca wokół Słońca świeci z jasnością -1,9 wielkości gwiazdowej, a jej tarcza ma średnicę 35″.

Drugi na niebie pojawia się Mars, który wschodzi około godz. 2. Czerwona Planeta pod koniec tygodnia przejdzie bardzo blisko gwiazdy Zaniah (β Vir). W naszym kraju w sobotę 21 listopada o świcie oba ciała niebiańskie będzie dzieliło mniej więcej 5'. Jasność Marsa powoli rośnie. Obecnie planeta świeci z jasnością +1,6 wielkości gwiazdowej, a jej tarcza ma średnicę niecałych 5″.

Najpóźniej nad widnokrąg wyłania się Wenus, która czyni to około godziny 3, ale za to świeci najjaśniej – blaskiem -4,2 wielkości gwiazdowej. Średnica jej tarczy spadła już do 19″, czyli ma średnicę porównywalną z niewidocznym obecnie Saturnem, a faza urosła do 61%.

Wenus z Marsem wędrują po niebie dość szybko i zgodnie oddalają się od Jowisza. Rośnie również odległość między dwiema sąsiadkami Ziemi. Na początku tygodnia Wenus od Jowisza będzie dzieliło 19°, pod koniec tygodnia będzie już 6° więcej. Natomiast między Wenus a Marsem w tym samym czasie przybędzie ponad 3° i w niedzielę 22 listopada te planety będą odległe od siebie o 9,5 stopnia.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można zaobserwować następujące zjawiska (lista opracowana na podstawie strony amerykańskiego czasopisma Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

• 16 listopada, godz. 1:22 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
• 16 listopada, godz. 4:52 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 16 listopada, godz. 6:00 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
• 17 listopada, godz. 1:52 – Europa chowa się w cień Jowisza, 26″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 17 listopada, godz. 6:58 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 19 listopada, godz. 0:44 – od wschodu Jowisza Europa na tarczy Jowisza, tuż przy zachodnim brzegu tarczy planety,
• 19 listopada, godz. 1:08 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 20 listopada, godz. 5:18 – Io chowa się w cień Jowisza, 17″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 21 listopada, godz. 2:40 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 21 listopada, godz. 3:52 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 21 listopada, godz. 4:58 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 21 listopada, godz. 6:08 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 22 listopada, godz. 3:16 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 22 listopada, godz. 3:30 – wejście Kallisto na tarczę Jowisza,
• 22 listopada, godz. 6:44 – zejście Kallisto z tarczy Jowisza,
• 23 listopada, godz. 5:20 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza.

Przez cały ten i następny tydzień promieniują meteory ze słynnego roju Leonidów. Są to bardzo szybkie meteory, gdyż ich prędkość zderzenia z atmosferą Ziemi wynosi 71 km/s, stąd wśród nich często pojawiają się bolidy, nierzadko też zostawiają one na niebie widoczne przez kilka minut smugi. W tym roku maksimum aktywności jest prognozowane na wtorek 17 listopada, na godz. 22 naszego czasu, lub na środę 18 listopada, na godz. 5 naszego czasu. W każdym razie w nocy z 17 na 18 listopada. Można się wtedy spodziewać około 20 meteorów na godzinę. Warunki obserwacji tego roju są dobre, ponieważ w tych dniach Księżyc będzie przed I kwadrą i zajdzie, zanim na niebie pojawi się radiant Leonidów, który wschodzi przed godziną 22.