Czas upływa szybko i już zaczyna się trzeci miesiąc 2016 r. A w nim Jowisz znajdzie się w opozycji względem Słońca, zaś samo Słońce przekroczy równik niebiański i przejdzie na północną półkulę nieba i tym samym na północnej półkuli Ziemi rozpocznie się astronomiczna wiosna. Na początku marca najwięcej będzie się działo na niebie porannym, gdzie Księżyc przejdzie przez ostatnią kwadrę i będzie zbliżał się do nowiu, mijając po drodze Marsa oraz Saturna. Przez całą noc świeci będący kilka dni przed opozycją Jowisz, natomiast wieczorem można jeszcze obserwować Urana, jednak staje się to coraz trudniejsze.

W nadchodzących dniach Księżyc odwiedzi rejon nieba, przez który Słońce wędruje w listopadzie, grudniu i styczniu, czyli gwiazdozbiory Wagi, Skorpiona, Wężownika, Strzelca i Koziorożca. We wtorek 1 marca Srebrny Glob przejdzie przez ostatnią kwadrę i w kolejnych dniach jego tarcza będzie przybierać kształt coraz węższego sierpa.

Noc z niedzieli 28 lutego na poniedziałek Księżyc spędzi w pierwszym z wymienionych w poprzednim akapicie gwiazdozbiorów, gdzie w fazie 67% będzie przecinał linię, łączącą gwiazdę Zuben Eschamali, czyli najbardziej na północ wysuniętą jasną gwiazdę z konstelacji Wagi z gwiazdą Brachium, położoną przy południowej granicy tej konstelacji. O godzinie podanej na mapce od Zuben Eschamali Księżyc dzielił będzie dystans około 5°, zaś od Brachium – ponad 2-krotnie większy. Jednocześnie niecałe 8° na południowy wschód od Księżyca świecić będzie planeta Mars.

Najbliżej Marsa Księżyc będzie w dzień, gdy oba ciała niebiańskie będą pod widnokręgiem. A następnego ranka będzie można obserwować Księżyc w fazie 58%, zajmujący pozycję 5° na północny wschód od Czerwonej Planety, której jasność urośnie w ciągu tygodnia do +0,2 wielkości gwiazdowej, zaś średnica jej tarczy przekroczy 9″, przy wciąż małej – jak na Marsa – fazie, równej 90%.

Kolejną planetę Układu Słonecznego naturalny satelita Ziemi minie kolejnego poranka, w środę 2 marca, a będzie to Saturn. Marsa i Saturna dzieli już od siebie niewiele ponad 16°, dlatego Księżycowi na przebycie tej odległości potrzebne jest niewiele ponad 24 godziny. O godzinie podanej na mapce Srebrny Glob będzie miał fazę 48% (III kwadra będzie miała miejsce tego samego dnia, niewiele po północy) i będzie się znajdował mniej niż 3° na północ do Saturna. Szósta planeta Układu Słonecznego świeci obecnie z jasnością +0,5 magnitudo, zaś jej tarcza ma średnicę 17″. Maksymalna elongacja Tytana – tym razem wschodnia – przypada w tym tygodniu w niedzielę 6 marca.

Po minięciu planet Księżyc powędruje dalej na wschód, przez cały czas zmniejszając swoją fazę. W piątek 4 marca tarcza Srebrnego Globu będzie oświetlona już w 28% i będzie w gościach u gwiazdozbioru Strzelca. 5° na południe od niego będzie można odnaleźć jasną gromadę kulistą gwiazd M22 (jej jasność obserwowana to +6,5 magnitudo), zaś 8° pod Księżycem znajdowała się będzie gwiazda Nunki, czyli jedna z jaśniejszych gwiazd Strzelca, której jasność obserwowana +2 magnitudo.

Ostatnie ciekawe spotkanie Księżyca z innymi ciałami niebiańskimi będzie miało miejsce w niedzielę 6 marca. Tego ranka tarcza Księżyca będzie oświetlona już tylko 11%, a pojawi się na nieboskłonie już tylko 1,5 godziny przed Słońce. Na godzinę przed świtem Księżyc będzie zajmował pozycję na wysokości tylko 4° nad południowo-wschodnim widnokręgiem, świecąc na tle gwiazdozbioru Koziorożca. 3,5 i 5° na godzinie 1 względem Księżyca będzie można odnaleźć dwie jasne gwiazdy konstelacji Koziorożca, czyli Dabih i Deneb Algiedi. Jednak jasne tło nieba może uniemożliwić ich odnalezienie bez pomocy lornetki, lub innego przyrządu optycznego.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w pierwszym tygodniu marca 2016 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Do opozycji Jowisza pozostał nieco ponad tydzień. Posiadacze teleskopów oprócz dużej jasności i tarczy tej planety mogą również zauważyć, że cień danego księżyca pojawia się na tarczy niewiele czasu przed wejściem na nią swego właściciela, a same księżyce wchodzą w cień swojej planety macierzystej tuż przy zachodniej krawędzi jej tarczy. W okresie bezpośrednio poprzedzającym i następującym opozycję księżyce i ich cienie będą się pojawiały na tarczy Jowisza prawie jednocześnie, a w kolejnych tygodniach na tarczy Jowisza będzie pojawiał się jakiś księżyc, a potem będzie na niej można dostrzec jego cień. Analogicznie teraz, przed opozycją, księżyc wchodzi w cień swojej planety macierzystej po zachodniej jej stronie, a po wschodniej wychodzi zza planety. Natomiast po opozycji zjawiska te zamienią się miejscami, czyli nie będzie można zobaczyć wejścia danego księżyca w cień Jowisza, ponieważ po zachodniej stronie będą widoczne zakrycia księżyców przez Jowisza, zaś po przejściu księżyca na stronę wschodnią Jowisza będzie można obserwować wyjścia księżyców z cienia.

W tym tygodniu jasność Jowisza będzie wynosiła -2,5 magnitudo, a jego tarcza ma średnicę 44″. Planeta minie gwiazdę σ Leonis, której jasność obserwowana to +4 magnitudo. Najbliżej siebie oba ciała niebiańskie będą w czwartek 3 marca, gdy będzie je dzieliło tylko 14', czyli pół średnicy Księżyca. W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można zaobserwować następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night) w poniższej tabeli:

  • 29 lutego, godz. 2:18 – Io chowa się w cień Jowisza, 4″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 29 lutego, godz. 2:25 – minięcie się Kallisto (N) i Ganimedesa w odległości 24″, 238″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 29 lutego, godz. 4:46 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia).
  • 29 lutego, godz. 21:32 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 29 lutego, godz. 21:56 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 29 lutego, godz. 23:34 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 29 lutego, godz. 23:46 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 1 marca, godz. 0:22 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 1 marca, godz. 0:42 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 1 marca, godz. 1:50 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 1 marca, godz. 2:00 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 1 marca, godz. 4:12 – wejście cienia Kallisto na tarczę Jowisza,
  • 1 marca, godz. 6:28 – wejście Kallisto na tarczę Jowisza,
  • 1 marca, godz. 20:48 – Io chowa się w cień Jowisza, 3″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 1 marca, godz. 23:12 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 2 marca, godz. 3:28 – minięcie się Kallisto (N) i Europy w odległości 18″, 160″ na zachód od tarczy Jowisza,
  • 2 marca, godz. 18:04 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 2 marca, godz. 18:12 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 2 marca, godz. 19:20 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 2 marca, godz. 20:18 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 2 marca, godz. 20:26 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 4 marca, godz. 3:10 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 4″, 109″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 6 marca, godz. 3:00 – Ganimedes chowa się w cień Jowisza, 3″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 6 marca, godz. 5:36 – Europa chowa się w cień Jowisza, 2″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 7 marca, godz. 4:14 – Io chowa się w cień Jowisza, 0,5″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia).

Szczególnie warto zwrócić uwagę na te księżyce tej właśnie nocy, z niedzieli 27 lutego na niedzielę 28 lutego, gdy po tarczy Jowisza będą jednocześnie wędrowały 2 księżyca i ich cienie.

Mapka pokazuje położenie Urana w pierwszym tygodniu marca 2016 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Wieczorem coraz wyraźniej pogarszają się warunki widoczności planety Uran, która powoli zbliża się do koniunkcji górnej ze Słońcem, a dodatkowo mrok zapada coraz później. O godzinie podanej na mapce Uran będzie się znajdował na wysokości zaledwie 12°, świecąc z jasnością +5,9 magnitudo. Planeta schowa się pod widnokrąg 1,5 godziny później. Uran przeciął już linię, łączącą gwiazdy ε i 80 Ryb i kieruje się ku gwieździe *zeta; Piscium. Jednak przejścia Urana pod tą gwiazdą z naszego kraju nie da się raczej zobaczyć, ponieważ będzie ona już zbyt blisko Słońca i zanim zrobi się odpowiednio ciemno, planeta zdąży zniknąć za widnokręgiem.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher