Co było pierwsze: jajko czy kura? Czy, w przypadku Wszechświata były to masywne czarne dziury czy galaktyki?
By odpowiedzieć na to pytanie potrzebna jest jeszcze czulsza aparatura, niż ta użyta w zbudowanym przez European Space Agency (ESA) XMM-Newton Observatory, działającym od 1999 roku.
Pomimo, że XMM-Newton Observatory posiadał bezprecedensową zdolność do odbierania promieniowania Roentgena płynącego z różnych źródeł w przestrzeni kosmicznej, jego przyrządy nie są dostatecznie czułe, by wyizolować promieniowanie najodleglejszych źródeł. Dlatego właśnie ESA wspólnie z przemysłem, ośrodkami badawczymi i uniwersytetami w Europie, Japonii i Stanach Zjednoczonych postanowiła rozpocząć prace nad misją XEUS – X-ray Evolving Universe Spectroscopy. Projekt ten jest ubocznym produktem uczestnictwa ESA w budowie International Space Station (ISS), które umożliwiło naukowcom z Europy korzystanie z ISS w celach badawczych. W rezultacie najbardziej poważani europejscy naukowcy poradzili budowę dużego instrumentu przygotowanego do współpracy z ISS, pozwalającego oglądać Wszechświat w paśmie Roentgenowskim.
Wizja nowego obserwatorium została zaprezentowana przez Dr. Arvind Parmar z European Space Agency podczas UK National Astronomy Meeting w Cambridge, w zeszły czwartek.
XEUS różni się dość drastycznie od poprzednio budowanych obserwatoriów. Będzie składać się z dwóch części – jednej dźwigającej zwierciadło Roentgenowskie o średnicy 4,5 metra i drugiej – detektora, oddzielonego 50 – metrowym dystansem od optyki. Detektor będzie używał energii słonecznej, by podążać za optyką.
Pojedyncza rakieta Ariane 5 wyniesie XEUS-1 na 600 kilometrową orbitę, by pomóc wysondować, jak duża czułość będzie potrzebna do przeprowadzenia zamierzonych badań. Po czterech latach XEUS-1 zadokuje do ISS. Przy pomocy ramienia European Robotic Arm do XEUS’a-1 dodane zostanie lustro, dzięki czemu powstanie nowy, największy na świecie teleskop obserujący przestrzeń w promieniowaniu Roentgena. Będzie on porównywalny rozmiarem z największymi naziemnymi teleskopami.
