Powoli także w Polsce coraz powszechniejsze stają się przenośne komputery zwane palmtopami. Bez problemu mieszczące się w kieszeni, lekkie urządzenia służą już nie tylko biznesmenom pomagając w planowaniu dnia. Możliwość instalacji dowolnego oprogramowania pozwala także miłośnikom astronomii planować… noce. Prezentujemy zaktualizowane recenzje najpopularniejszych planetariów pracujących pod kontrolą popularnego na palmtopach systemu operacyjnego PalmOS. Od ostatniej naszej recenzji autorzy dokonali aktualizacji swoich programów, zrecenzowaliśmy też dwa zupełnie nowe planetaria.

Przenośne planetarium mniejsze niż dłoń? Elektroniczny asystent pod rozgwieżdżonym niebem już jakiś czas temu opuścił sferę marzeń. Dziś za kilkaset złotych można się zaopatrzyć w prostego palmtopa i zabierać ze sobą na nocne wyprawy elektroniczny atlas nieba.

Do dyspozycji mamy często czarno-biały ekran o rozdzielczości 160 na 160 pikseli, kilka megabajtów pamięci i stosunkowy niezbyt silny procesor. To jednak wbrew pozorom spokojnie wystarcza by uruchomić planetarium obsługujące całkiem pokaźne katalogi obiektów astronomicznych. Powoli możliwa staje się nawet współpraca z odbiornikami GPS czy… sterowanie teleskopem.

Jeśli dysponujemy większą ilością gotówki, bądź w palmtopa zaopatrzyła nas firma, często otrzymujemy do dyspozycji kolorowy ekran 320 na 320 pikseli, procesor taktowany z częstotliwościa kilkustet MHz i kilkanaście megabajtów na katalogi astronomiczne.

Spójrzmy więc na możliwości dostępnych dziś programów obrazujących nocne niebo.

Planetarium 2.2.5

Rozmiar: 253 kB / 336 kB

Gwiazdy: 1 600 (do 5 mag.) / 9 096 (katalog Yale Bright Star – do 6,5 mag.)

Układ Słoneczny: planety, komety, planetoidy

Deep sky: 110 obiektów z katalogu Messiera i 109 z katalogu Caldwella

Gwiazdy zmienne: brak

Gwiazdy podwójne: 284 (jasności, separacja)

Licencja: Shareware (coraz dłużej obecny nagscreen przy kazdym uruchomieniu, pełna fukcjonalność cały czas, rejestracja $24,00)

URL: http://www.aho.ch/pilotplanets/

Tak wygląda Planetarium 2.2.5 dla PalmOS. Widzimy mapę nieba i tzw. „widok kompasu”.

Najlepsze znane mi planetarium na PalmOS. Podstawowa liczba obiektów przy niewielkich rozmiarach, przy czym dobry podział baz obiektów pozwala wybrać tylko te bazy na które gotowi jesteśmy poświęcić miejsce. Nadzwyczaj wygodny interfejs i czytelny (zarówno w niskiej jak i wysokiej rozdzielczości, w kolorze jak i na czarno-białych ekranach) pozwala błyskawicznie (tapnięciem) identyfikować obiekty i „rozglądać się” (przeciągając) po niebie. Wyszukiwanie obiektów (po nazwie, numerze katalogowym i innych oznaczeniach) oraz wyświetlanie informacji o nich (lokalizacja na niebie, czasy wschodów i zachodów, jasności, klasy widmowe) także nie stanowi najmniejszego problemu. Nie zabrakło nawet trybu pełnoekranowego, kół pola widzenia („Telrad”), czy miejsca na notatki obserwacyjne. Specjalny „widok kompasu” pozwala na naprawdę błyskawiczną lokalizację dowolnej planety, czy naszego ulubionego obiektu. Wystarczy, że wiemy gdzie jest północ, lub… potrafimy zidentyfikować dowolny inny obiekt na niebie 🙂 Dodajmy do tego możliwość szybkiego obejrzenia układu księżyców, Jowisza, ułożenia pierścieni Saturna, czy obrazowanie fazy Księżyca i Wenus, a otrzymamy zestaw umiejętności, których nie powstydziłby się „duży”, pecetowy program. Program może współpracować z urządzeniami GPS i sterować teleskopami. Jeśli potrzebujemy dodatkowych katalogów, możemy doinstalować na przykład bazę 400 obiektów z katalogu Herschela, 1000 innych interesujących obiektów głębokiego nieba, czy wiele baz przygotowanych przez samych użytkowników programu (np. katalog najbardziej czerwonych gwiazd węglowych). Nieco brakuje dodatkowych katalogów gwiazd, gdyż posiadaczom lepszego sprzętu baza gwiazd może wydać się niezadowalająca. Planetarium to program zdecydowanie godny polecenia, choć trzeba przyznać, iż nieco drogi.

Astromist 1.4

Rozmiar: 1 232 kB / 2 118 kB

Gwiazdy: około 1 500 (do 5 mag.) / ponad 33 000 (do 8 mag.)

Układ Słoneczny: planety

Deep sky: 12 400 obiektów (z katalogów Messiera, Caldwella, Hershella, SAC, SAO, NGC/IC)

Gwiazdy zmienne: brak

Gwiazdy podwójne: 179 (krotność)

Licencja: Shareware (ograniczona funkcjonalność przez dowolny okres, rejestracja $16,00)

URL: http://www.astromist.com/

Tak wygląda Astromist 1.4 dla PalmOS. Widzimy ekran wizarda, mapę nieba, kalendarz faz Księżyca, ekran przeglądu obiektów, oraz ekran wyboru lokacji.

Program nieco przytłacza rozmiarami, ale Ci którzy mogą sobie na to pozwolić powinni zwrócić na niego uwagę ze względu na ciekawe spojrzenie na potrzeby miłośnika nocnych obserwacji. Program nastawiony jest przede wszystkim na pomoc w planowaniu sesji obserwacyjnej. Pozwala błyskawicznie wybrać obiekty z interesujących nas grup (np. planety, galaktyki i gromady kuliste), które będą widoczne nad horyzontem w podanym czasie obserwacji, będą odpowiadały polu widzenia naszego sprzętu i zmieszczą się w jego zasięgu obserwacyjnym. Można też określić rejon nieba w którym chcemy prowadzić obserwacje. Skonstuowaną w wyniku składania kolejnych kryteriów listę można później wykorzystać w części obrazującej niebo. Choć nie zabrakło obsługi koloru i wysokiej rozdzielczości, zdjęć obiektów mgławicowych, współpracy z urządzeniami GPS, a nawet możliwości sterowania teleskopem, to program bywa wyjątkowo często uciążliwy w obsłudze. Precyzyjne „rozglądanie się” jest wyjątkowo trudne do opanowania, brakuje podstawowego wyszukiwania obiektów po nazwie, a nawet informacje o wskazanych obiektach są wyjątkowo ubogie. Program zapowiada się nieźle, ale chyba jeszcze jakiś czas lepiej pozostać przy Planetarium.

PleiadAtlas 2.1.1

Rozmiar: 1 439 kB / 3 526 kB / 5 405 kB

Dodatkowe wymagania: MathLib (51 kB)

Gwiazdy: 26 882 (katalog Hipparcos do 7,5 mag.) / 581 083 (katalogi Hipparcos i Tycho-2 do 10,5 mag.) / 1 457 666 (katalogi Hipparcos i Tycho-2 do 11,5 mag.)

Układ Słoneczny: planety

Deep sky: 11 700 obiektów (w tym pełen katalog Messiera)

Gwiazdy zmienne: 4 typy (typ, zakres zmienności)

Gwiazdy podwójne: oznaczone

Licencja: Shareware (nienachalny nagscreen, pełna fukcjonalność cały czas, rejestracja $10,00)

URL: http://astro.isi.edu/pleiadatlas/

Tak wyglądają Plejady na ekranie PleiadAtlas 2.1.1 dla PalmOS.

Rozmiary tego planetarium mogą odstraszyć posiadaczy starszego sprzętu. Jednak Ci, których stać na taką rozrzutność miejsca, nie powinni przejść koło tej pozycji obojętnie i chociaż się jej przyjrzeć. Liczba znanych programowi gwiazd jest niedościgniona, zaś za rozmiar w części są odpowiedzialne redundantne dane przyspieszające proces przeszukiwania bazy gwiazd przy obrazowaniu. Na szczęście bazy gwiazd mogą się znajdować na karcie. Program rozpoznaje też cztery typy gwiazd zmiennych i potrafi określić zakres ich zmienności. Niestety interfejs bywa uciążliwy w obsłudze, w wielu miejscach drażnią tapnięcia, których można by było uniknąć, brakuje koloru i wysokiej rozdzielczości, wyszukiwanie obiektów i gwiazd jest możliwe tylko przy dokładnej znajomości numerów katalogowych i oznaczeń Bayera. Także „rozglądanie się” po niebie jest znacznie ograniczone. Żal ściska serce, że takie katalogi zostały opakowane w tak toporną skorupę interfejsu. Mimo tego program wart jest polecenia jako uzupełnienie wszystkim, którym zasięg 6,5 mag. oferowany przez Planetarium zdecydowanie nie wystarcza i od planetarium oczekują prostego odwzorowania nieba, nie zaś możliwości „rozglądania się”.

2sky 2.7.8

Rozmiar: 247 kB / 306 kB / ??? kB (rozmiar boostera nieznany)

Dodatkowe wymagania: MathLib (51 kB)

Gwiazdy: 1 708 (do 5 mag.) / 5 246 (do 6 mag.) / 213 455 (do 9,5 mag. – z boosterem)

Układ Słoneczny: planety

Deep sky: 500 obiektów (z karalogów Messiera, NGC/IC, Cadwella, SAC i Bennetta) / 13 643 (caly NGC/IC – z boosterem)

Gwiazdy zmienne: brak

Gwiazdy podwójne: brak

Licencja: Komercyjny ($25,00)

URL: http://in2space.com/

Tak wygląda 2sky 2.7.8 dla PalmOS. Widzimy wizualizację nieba oraz szczegółowe informacje na temat wskazanego obiektu.

Rozglądanie się po niebie jest bardzo przyjemne, obiekty są bardzo czytelne. Z łatwością określimy co ciekawego znajduje się w danym gwiazdozbiorze i odnajdziemy informacje dotyczące położenia, rozmiarów i jasności wybranego obiektu. Na uwagę zasługują też krótkie informacje dotyczące pochodzenia nazw gwiazdozbiorów. To jednak niestety wszystko, co można pozytywnego o programie powiedzieć. Wyszukiwanie obiektów nie jest zbyt rozbudowane, żeby nie powiedzieć – toporne. W tej cenie można oczekiwać większej funkcjonalności i większej ilości obiektów Układu Słonecznego. Jeśli chodzi o dodatkowe gwiazdy i obiekty mgławicowe, to cena boostera ($20) wydaje się zaporowa. Gdyby nie rozbudowane możliwości konkurencyjnego Planetarium i wygórowane ceny samego 2sky jak i boostera, program byłby godny polecenia.

AI (Astro Info) 2.5.1

Rozmiar: 156 kB

Gwiazdy: około 1 600 (do 5 mag.)

Układ Słoneczny: planety

Deep sky: 110 obiektów z katalogu Messiera, 109 z katalogu Caldwella, katalog Bennetta, SAA 100

Gwiazdy zmienne: brak

Gwiazdy podwójne: brak

Licencja: Freeware (GNU General Public License, dostępny kod źródłowy)

URL: http://sourceforge.net/projects/astroinfo/

Widzimy wybór gwiazdy z katalogu, wygląd nieba oraz plansze ze szczegółami obiektów Układu Słonecznego w AI 2.5.1 dla PalmOS.

Program jeszcze trochę zbyt młody by mógł zagrozić Planetarium, ale ze względu na licencję i otwartość kodu nie powinno się go spuszczać z oczu. Jeśli tylko jego autorzy nie stracą zapału do jego rozwijania (o co niestety można się obawiać patrząc na tempo aktualizacji programu), lub do projektu przyłączą się nowe osoby, wkrótce może on nawet zagrozić komercyjnym potęgom 🙂 Na razie obiecująco zapowiadają się mała zajętość pamięci i łatwość poruszania się po niebie. Niestety obecną przydatność ogranicza sposób ładowania baz i uboga symbolika. Bardzo prymitywne jest też wyszukiwanie obiektów. Polecam tylko programistom chętnym wspomóc projekt.

Star Pilot v3.75

Rozmiar: 150 kB / ??? kB

Dodatkowe wymagania: MathLib (51 kB), Location Manager (19 kB)

Gwiazdy: 750 (gwiazdy wybrane) / 1480 (tylko wersja zarejestrowana)

Układ Słoneczny: planety

Deep sky: 110 obiektów z katalogu Messiera

Gwiazdy zmienne: brak

Gwiazdy podwójne: brak

Licencja: Shareware (bez nagscreenów, dostępna mniejsza funkcjonalność, rejestracja $9,95)

URL: http://www.star-pilot.com/

Na tych ekranach Star Pilota 3.75 dla PalmOS widzimy wyszukiwanie gwiazdy po nazwie (niedostępne w wersji niezarejestrowanej), powiększanie fragmentu nieba i planszę z informacjami o obiekcie.

Program wypada zdecydowanie kiepsko w porównaniu z Planetarium. Jedyne co przemawia na korzyść Star Pilota, to fakt, iż odzwierciedlane są barwy gwiazd. Mniejsze rozmiary całości nie wynagradzają jednak niestety zdecydowanie zbyt małej liczby obiektów i wybrakowanej ich listy, choć interfejs (mimo obsługi wysokich rozdzielczości) i tak nie nadaje się do zastosowań poważniejszych niż lokalizacja gwiazdozbiorów na bieżącym niebie i ewentualne stwierdzenie jakie obiekty Messiera się w nich znajdują. Brak możliwości poruszania się po niebie i kiepska realizacja powiększania fragmentu nieba, ograniczenia wyszukiwania obiektów, słaba symbolika – program polecić można jedynie niewymagającym początkującym miłośnikom astronomii, którym naprawdę zależy na tym by program był jak najmniejszy. Niestety możemy raczej zapomnieć o zastąpieniu papierowego atlasu nieba tą pozycją, zarówno ilość funkcji jak i poręczność pozostawiają wiele do życzenia. Zdecydowanie polecam zaoszczędzić dodatkowe parę dolarów oraz kB pamięci i zabrać ze sobą Planetarium.

Program występuje też w odmianach „Plus” i „Advanced”, polegających na dołączeniu do niego drobnych programów. Niestety jedyną interesującą pozycją może być Messier! opisany w innym artykule.

Oczywiście nie tylko programy typu planetarium mogą być przydatne pod nocnym niebem. W kolejnych artykułach zaprezentujemy programy pomagające w obserwacjach wybranych, konkretnych obiektów astronomicznych oraz sztucznych satelitów Ziemi.

Osobom zainteresowanym palmtopami polecamy polski serwis PDAClub.