Międzynarodowy zespół naukowców projektu Wide Area Search for Planets (WASP) odkrył planetę pozasłoneczną, która krąży po orbicie przeciwnej do kierunku rotacji gwiazdy. Posiada także najmniejszą gęstość z dotychczas odkrytych planet.

Artykuł opracował Krzysztof Przybylski

Planeta nosi nazwę WASP-17b, okrąża gwiazdę WASP-17 typu widmowego F6 w odległości zaledwie 0,05 AU. Okres obiegu to 3,7 dnia ziemskiego. Gwiazda odległa jest o około 1000 lat świetlnych od Słońca, na niebie widoczna w gwiazdozbiorze Koziorożca. Gęstość nowo odkrytej planety stanowi od 6 do 14 procent gęstości Jowisza i jest około dwukrotnie mniejsza niż planeta TrES-4 (planeta odkryta w 2006 roku o gęstości około 0,2 g/cm3, dotychczas znana planeta o najmniejszej gęstości porównywalnej do gęstości korka). Planeta ma połowę masy Jowisza, przy czym jest od niego półtora do dwóch razy większa.

Wyjątkowe zachowanie planety rzuca nowe światło na ewolucję i powstawanie układów planetarnych. Zdaniem astronomów planeta zmieniła kierunek obrotu wokół gwiazdy podczas bliskiego spotkania z inną dużą planetą lub gwiazdą i została wystrzelona grawitacyjnie na wsteczną orbitę. David Anderson zaznaczył, że „nowo formujące się systemy planetarne mogą doświadczać gwałtownych przemian. Myślimy że nasz Księżyc został utworzony ze szczątków powstałych w wyniku kolizji formującej się Ziemi i planety wielkości Marsa. Podobne zdarzenie mogło mieć miejsce w przypadku formującego się systemu WASP-17, w wyniku czego planeta została wysztrzelona niczym z grawitacyjnej procy na wsteczną orbitę.

Astronomów intryguje, czemu niektóre pozasłoneczne planety są tak ogromnych rozmiarów. WASP-17b pomaga wyjaśnić ten problem. Planeta porusza się po eliptycznej i wstecznej orbicie w bardzo małej odległości od macierzystej gwiazdy, przez co poddana jest intensywnym jej wpływom. Ogromne siły grawitacyjne, powodujące okresowe ściskanie i rozciąganie planety mogły doprowadzić gazowego giganta do obecnego nadętego rozmiaru. „Planeta ta jest tak gęsta jak rozdęty styropian, siedemdziesiąt razy rzadsza niż Ziemia” powiedział profesor Coel Hellier z Keele University.

WASP-17b jest siedemnastą planetą odkrytą przez zespół WASP. Astronomowie poszukują planet używając zespołu kamer SuperWasp monitorujących setki tysiecy gwiazd. Porównywana jest mała różnica jasności gwiazd, kiedy planeta znajduje się pomiędzy gwiazdą, a obserwatorem na Ziemi. Następnie Geneva Observatory oblicza masę ciała niebieskiego w celu potwierdzenia czy obiekt jest masy planety przy użyciu spektrometrów Coralie i HARPS (High Accuracy Radial Velocity Planet Searcher) zamontowanych na teleskopie w La Silla Obserwatory. WASP-17b odkryto za pomocą zespołu kamer WASP-South w South African Astronomical Observatory.

SuperWasp składa się z ośmiu obiektywów CCD, każdy o średnicy 11cm. Pole widzenia jest 2000 razy większe niż konwencjonalnego teleskopu. Jedna nocna obserwacja generuje ponad 60 GB danych. Podczas nocy system może kilkukrotnie monitorować całe widoczne niebo. Obserwatoria SuperWasp znajdują się na Wyspach Kanaryjskich i w Południowej Afryce.

Autor

Wojciech Rutkowski