Fermi – kosmiczny teleskop promieniowania gamma – dostarcza nowych danych na temat układu podwójnego Cygnus X-3.

Cygnus X-3 składa się z czarnej dziury (lub ewentualnie gwiazdy neutronowej) z dyskiem akrecyjnym oraz gorącej gwiazdy typu Wolfa-Rayeta, siedemnaście razy gorętszej od Słońca. Jej wiatr gwiazdowy jest tak silny, że gwiazda w 100000 lat wyrzuca strumień materii ważący tyle, co Słońce. Obiekty okrążają wspólny środek masy w nieco mniej niż 5 godzin. Układ, przez swe gwałtowne zmiany jasności i (pochodzące z czarnej dziury) dżety materii przypominający odległe kwazary czy blazary, sklasyfikowany jest jako tzw. mikrokwazar.

Cygnus X-3 jest pierwszym mikrokwazarem, w którym wykryto wysokoenergetyczne promieniowanie gamma. Co ciekawe, jest ono najsilniejsze, gdy czarna dziura „chowa się” (w stosunku do obserwatora) za gwiazdą. Procesy rządzące emisją nie są jeszcze w pełni zrozumiane, ale w ogólnym zarysie wyglądają następująco: relatywistyczne elektrony z dżetów oddziałują z ultrafioletowym promieniowaniem gwiazdy, „podgrzewając” je do pasma gamma.

Związek pomiędzy aktywnością dżetów i emisją promieniowania gamma podkreśla synchronizacja zmian ich intensywności. Pod koniec 2008 roku oraz latem 2009 Cygnus X-3 świecił w paśmie gamma mocniej niż normalnie, zaś równolegle (z pięciodniowym przesunięciem) obserwowano flary w dżetach.

Autor

Paweł Laskoś-Grabowski