W środę 14 listopada Księżyc znajdzie się w nowiu, ale zanim to się stanie – w poniedziałek 12 listopada będzie można ujrzeć bardzo cienki sierp Srebrnego Globu między Spiką a Saturnem. Niedaleko tej trójki będzie świecić bardzo jasna Wenus. W weekend Księżyc powróci na wieczorne niebo i spotka się z Marsem oraz zakryje dwie dość jasne gwiazdy Strzelca. Przez prawie całą noc można obserwować Jowisza, natomiast w drugiej połowie nocy – mające swoje maksimum meteory z roju Leonidów.

Opis ciekawych zjawisk zachodzących na niebie w tym tygodniu zacznę od tego, co będzie się działo niewiele przed wschodem Słońca. W poniedziałkowy poranek będzie można zaobserwować bardzo cienki Księżyc (w fazie zaledwie 4%) w sąsiedztwie Spiki – najjaśniejszej gwiazdy w Pannie) oraz Saturna. Jednak, aby mieć szansę dostrzec tę koniunkcję trzeba dysponować horyzontem odsłoniętym prawie do zera. Na godzinę przed świtem (na tę porę wykonane są mapki w animacji) Księżyc będzie znajdował się na wysokości około 7°, zaś 3° nad nim będzie świecić Spica. Idąc dalej w tę stronę, 7° nad Spiką świecić będzie Wenus. Natomiast 9° na lewo i w dół od Księżyca (na wysokości 4°) świecić będzie Saturn. Warto całą czwórkę uwiecznić na fotografii!

Wenus coraz bardziej oddala się od Ziemi i jest widoczna coraz słabiej. Obecnie planeta świeci z jasnością obserwowaną -4 magnitudo, a jej tarcza pod koniec tygodnia zmniejszy średnicę do 12″. W tym samym czasie faza planety urośnie do 86%.

W trakcie tego tygodnia Wenus minie gwiazdę θ Virginis (jasność +4,4 magnitudo), a w weekend zbliży się do Spiki. Pierwszą z wymienionych gwiazd Wenus minie w odległości niecałych 2', jednak stanie się to około godziny 17 naszego czasu, gdy oba ciała niebiańskie będą pod horyzontem. To co będzie można z naszego kraju, to w poniedziałek rano Wenus będzie znajdowała się 33' od gwiazdy θ Vir, a dzień później – 42'. Potem planeta powędruje w kierunku Spiki, którą 17 listopada minie w odległości niecałych 4°.

Saturn będzie się trzymał za to blisko kolejnej gwiazdy Panny – κ Vir. Tutaj różnica jasności będzie dużo mniejsza: jasność Saturna wynosi obecnie +0,6 wielkości gwiazdowej, natomiast κ Vir świeci z jasnością +4,1 wielkości gwiazdowej. Na początku tygodnia dystans między tymi ciałami niebiańskimi będzie wynosił 40 minut kątowych a następnie zacznie rosnąć i do końca tygodnia zwiększy się do ponad 50 minut kątowych. Przez teleskopy można próbować obserwować tarczę i pierścienie planety. Tarcza Saturna ma obecnie wielkość 16 sekund kątowych.

Mapka pokazuje położenie Księżyca i Marsa w trzecim tygodniu listopada 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Jak już wspomniałem w środę 14 listopada Księżyc przejdzie przez nów, dlatego we wtorek raczej nie uda się go dostrzec, gdyż wschodzi zaledwie 45 minut przed Słońcem. Jednak na ponowną szansę obserwowania naturalnego satelity Ziemi nie trzeba będzie długo czekać: ta sztuka powinna się udać już w piątek 16 listopada, kiedy to Księżyc w fazie 11% pojawi się na wieczornym niebie, nisko nad południowo-zachodnim widnokręgiem. W piątkowy wieczór Księżyc schowa się za horyzont półtora godziny po Słońcu, a o godzinie podanej na mapce (godzinę po zmierzchu) znajdował się będzie na wysokości około 10°. Niecałe 5° pod Księżycem będzie świecił Mars, którego jasność obserwowana wynosi obecnie +1,2 magnitudo. Nie jest więc to łatwy obiekt do namierzenia na tle zorzy wieczornej.

Ten wieczór będzie pierwszym z wieczorów tego tygodnia atrakcyjnym dla obserwatorów zakryc gwiazd przez Księżyc. W piątek 16 listopada Księżyc zakryje aż dwie dość jasne gwiazdy, w odstępie około 50 minut. Będą to gwiazdy μ oraz 15 Sgr. Pierwsza z nich świeci z jasnością obserwowaną +3,8 magnitudo, druga – z jasnością +5,3 magnitudo. Atrakcyjniejsze do obserwacji będą zakrycia obu gwiazd, ponieważ zajdą przy ciemnym brzegu Srebrnego Globu. Ale nie tylko dlatego: odkrycie gwiazdy μ Sgr będzie widoczne tylko w południowo-zachodniej połowie naszego kraju, natomiast w przypadku gwiazdy 15 Sgr obserwatorzy z północno-wschodniej część Polski nie zobaczą nawet zakrycia. Natomiast odkrycie nie będzie widoczne już z całości naszego kraju. Szczegóły w poniższej tabeli:

Zakrycie gwiazd μ i 15 Sgr przez Księżyc 16 listopada 2012 r.
Miastoμ Sgr (3,8 mag)15 Sgr (5,3 mag)
ZakrycieWysokość

[°]

OdkrycieWysokość

[°]

ZakrycieWysokość

[°]

Gdańsk17:214,818:22-2,018:17-0,9
Kraków17:286,618:26-0,718:170,5
Krosno17:296,218:26-1,018:180,0
Łódź17:255,918:25-1,318:17-0,2
Poznań17:226,818:23-0,118:170,6
Suwałki17:252,818:24-4,218:17-3,3
Szczecin17:197,218:220,518:171,1
Warszawa17:264,818:25-2,318:17-0,9
Wrocław17:247,518:240,518:171,4
Żywiec17:287,618:26-0,118:171,6

Dobę później faza Księżyca urośnie do 19% i będzie można go obserwować prawie półtora godziny dłużej niż w piątek. Tym razem Księżyc również zakryje dość jasną gwiazdę Strzelca (tym razem tylko jedną): 43 Sagitarii, która świeci z jasnością +4,9 magnitudo. Te zjawisko będzie widoczne nieco lepiej: oba ciała niebiańskie będą znajdowały się troszeczkę wyżej nad widnokręgiem, a zakrycie zajdzie na ciemnym niebie. Niestety na Suwalszczyźnie znowu nie da się obserwować odkrycia. Szczegóły tego zjawiska pokazuje poniższa tabela:

Zakrycie gwiazdy 43 Sgr przez Księżyc 17 listopada 2012 r.
MiastoZakrycieWysokość

Księżyca [°]

Odkryciewysokość

Księżyca [°]

Gdańsk18:256,319:111,2
Kraków18:377,319:093,3
Krosno18:386,919:083,1
Łódź18:317,119:102,4
Poznań18:278,219:103,3
Suwałki18:304,219:11-0,9
Szczecin18:228,919:113,6
Warszawa18:325,919:101,3
Wrocław18:308,719:114,0
Żywiec18:377,919:093,9

W niedzielę 18 listopada Księżyc zbliży się do dwóch jasnych gwiazd Koziorożca: Dabih (jasność obserwowana +3 magnitudo) oraz Algedi (jasność +3,5 magnitudo). Jego faza zwiększy się do 30% i ponownie dojdzie do zakrycia pierwszej z wymienionych gwiazd, jednak podczas tego zjawiska Księżyc wraz z gwiazdą będą niestety pod horyzontem. W Polsce będzie można obserwować powolne zmniejszanie się dystansu między tymi ciałami niebiańskimi, który o godzinie podanej na mapce będzie wynosił niewiele ponad półtora stopnia.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w trzecim tygodniu listopada 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Przez większą część nocy można obserwować Jowisza, który wschodzi już około godziny 16:30. Planeta świeci obecnie z jasnością -2,8 wielkości gwiazdowej i powoli zbliża się do Aldebarana. W niedzielę 18 listopada odległość między tymi ciałami niebiańskimi będzie wynosić mniej niż 6°. Tarcza Jowisza jest już bardzo duża i ma średnicę 48″, dlatego pasy równikowe planety są widoczne już przez niewielkie instrumenty optyczne. Łatwo też obserwować cztery największe i najjaśniejsze księżyce Jowisza. Szczegóły dotyczące zjawisk zachodzących z ich udziałem pokazuje poniższa lista:

  • 12 listopada, godz. 2:16 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 12 listopada, godz. 3:24 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 12 listopada, godz. 4:48 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 12 listopada, godz. 5:50 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 12 listopada, godz. 17:10 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 13 listopada, godz. 20:26 – wejście Europy w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 13 listopada, godz. 23:54 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 14 listopada, godz. 17:34 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza (cień księżyca już od dwóch godzin na tarczy),
  • 14 listopada, godz. 17:42 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 14 listopada, godz. 19:28 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 6:04 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 6:34 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 16:32 – wejście Europy na tarczę Jowisza (cień księżyca już jest na tarczy od 56 minut),
  • 15 listopada, godz. 18:06 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 18:58 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 16 listopada, godz. 3:26 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 16 listopada, godz. 6:02 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 17 listopada, godz. 0:34 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 17 listopada, godz. 0:58 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 17 listopada, godz. 2:44 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 17 listopada, godz. 3:08 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 17 listopada, godz. 21:54 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 18 listopada, godz. 0:28 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 18 listopada, godz. 5:26 – wejście Ganimedesa w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 18 listopada, godz. 19:02 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 18 listopada, godz. 19:24 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 18 listopada, godz. 21:12 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 18 listopada, godz. 21:34 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 19 listopada, godz. 4:54 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 19 listopada, godz. 5:38 – wejście Europy na tarczę Jowisza.

Mapka pokazuje położenie radiantu Leonidów w trzecim tygodniu listopada.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Ostatnim, lecz bardzo widowiskowym akcentem tego tygodnia będą meteory z corocznego roju Leonidów. Meteory te mają maksimum swojej aktywności w okolicach 17 – 18 listopada, ale liczba meteorów zmienia się z roku na rok. Tak będzie i tym razem. W tym roku niestety maksimum aktywności spodziewane jest 17 listopada o godzinie 10:30 naszego czasu, zatem w ciągu dnia, kiedy meteorów obserwować się nie da (poza obserwacjami radiowymi). Spodziewana aktywność ma wynosić 25 meteorów na godzinę. Dlatego na obserwacje roju warto przeznaczyć noc z piątku na sobotę, ale nie tylko.

Leonidy to meteory bardzo szybkie: ich prędkość zderzenia z naszą atmosferą wynosi 71 km/s i dlatego meteory tego roju są bardzo jasne, często zostawiają smugi dymu, a nierzadko pojawiają się bolidy. Dlatego warto obserwować te meteory, zwłaszcza że tym razem Księżyc będzie w okolicach I kwadry i nie będzie przeszkadzał w obserwacjach.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher