Już za dwa dni, prawie dokładnie w południe naszego czasu zaczyna się astronomiczna zima. Tego samego dnia ma też nastąpić koniec świata, więc nie wiadomo, czy uda się nam dotrwać do końca bieżącego tygodnia. Zanim jednak to nastąpi będzie można obserwować coraz lepiej widoczny i coraz jaśniejszy Księżyc, który w czwartek 20 grudnia minie Urana. Wieczorem wciąż słabo widoczny jest Mars, przez prawie całą noc da się obserwować Jowisza, natomiast nad ranem – coraz lepiej widocznego Saturna oraz dwie najbliżej Słońca krążące planety, których możliwości obserwacyjne stale się pogarszają. Jeśli jednak końca świata nie będzie, to w weekend maksimum aktywności będą miały meteory z roju Ursydów.

Księżyc najgorszy okres widoczności wieczornej ma już za sobą i przez najbliższe kilka miesięcy będzie łatwy do obserwowania w fazie między nowiem a pełnią. Tak będzie właśnie w tym tygodniu, gdy każdego kolejnego dnia Srebrny Glob będzie wędrował wyraźnie wyżej nad widnokręgiem. W czwartkowy poranek 20 grudnia o godzinie 6:19 naszego czasu Księżyc przejdzie przez I kwadrę, prezentując swoją tarczę oświetloną dokładnie w połowie. Niestety nie będzie wtedy widoczny, ponieważ wzejdzie kilka godzin później. Do niedzieli 23 grudnia Księżyc przejdzie od gwiazdozbioru Koziorożca do gwiazdozbioru Barana, czyli przez obszar nieba, w którym nie można narzekać na nadmiar jasnych gwiazd.

W poniedziałek 17 grudnia Księżyc miał fazę 24% i o godzinie podanej na mapce świecił ponad 20° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. Księżyc przebywał wtedy na pograniczu gwiazdozbiorów Koziorożca i Wodnika, około 4° na południe od gwiazdy Sad al Suud. Półtora godziny wcześniej można obserwować Księżyc oddalający się od Marsa, ale o tym napiszę za chwilę.

Kolejne warte odnotowania zbliżenie naturalnego satelity Ziemi z innym ciałem niebiańskim będzie miało w czwartek 20 grudnia. Do tego czasu faza Księżyca urośnie do 55%, a o godzinie podanej na mapce Srebrny Glob będzie znajdował się na wysokości ponad 40° nad południowym widnokręgiem. Wokół Księżyca nie będzie jasnych gwiazd, ale będzie można wykorzystać go do odnalezienia Urana, który będzie znajdował się nieco ponad 4° na południe od Księżyca. W tych dniach Uran świeci z jasnością +5,8 magnitudo, a bliskość dość jasnego już Księżyca sprawi, że nawet z dala od miejskich świateł do ujrzenia Urana niezbędna będzie co najmniej lornetka.

W sobotę 22 grudnia Srebrny Glob dotrze na pogranicze gwiazdozbiorów Ryb i Barana. Blask Księżyca będzie już znaczny, ponieważ jego faza wynosić będzie 73%. Wieczorem zobaczymy go dość blisko najjaśniejszych gwiazd Barana: niecałe 7° od gwiazdy Mesarthim, 8,5 stopnia od Sheratana oraz 12° od Hamala.

Mapka pokazuje położenie Marsa w trzecim tygodniu grudnia 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Nawet dwie godziny po zmierzchu można obserwować Marsa. Planeta świeci jednak bardzo nisko (godzinę po zachodzie Słońca na wysokości około 6° nad południowo-zachodnim widnokręgiem) i niezbyt jasno: blaskiem +1,2 magnitudo. Dlatego jej wypatrzenie nie będzie proste. W poniedziałkowy wieczór mógł jeszcze w tym pomóc Księżyc, który około godziny 16:30 znajdował się już jednak ponad 30° od Czerwonej Planety. Mars opuścił już główną figurę Strzelca i udał się w kierunku kolejnej konstelacji zodiakalnej – Koziorożca, do której wejdzie w pierwszy dzień Bożego Narodzenia.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w trzecim tygodniu grudnia 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Ponieważ jest już po opozycji Jowisza, dlatego planeta wschodzi jeszcze zanim zajdzie Słońce, około godziny 14 naszego czasu i w momencie zmierzchu znajduje się już na wysokości ponad 20° nad wschodnim horyzontem. Jowisz wciąż porusza się ruchem wstecznym i znajduje się obecnie prawie na linii łączącej Aldebarana z Mirfakiem, czyli najjaśniejszą gwiazdą Perseusza, niecałe 5° od najjaśniejszej gwiazdy Byka. Jowisz świeci obecnie z jasnością -2,8 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza ma średnicę 48″.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można obserwować następujące zjawiska:

  • 17 grudnia, godz. 2:20 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 17 grudnia, godz. 2:40 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 17 grudnia, godz. 4:30 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 17 grudnia, godz. 4:52 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 17 grudnia, godz. 17:02 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 17 grudnia, godz. 17:50 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 17 grudnia, godz. 23:38 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 18 grudnia, godz. 2:14 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 18 grudnia, godz. 20:46 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 18 grudnia, godz. 21:10 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 18 grudnia, godz. 22:56 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 18 grudnia, godz. 23:22 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 19 grudnia, godz. 18:04 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 19 grudnia, godz. 20:42 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 20 grudnia, od zmierzchu – Io i jej cień na tarczy Jowisza,
  • 20 grudnia, godz. 17:22 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 20 grudnia, godz. 17:50 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 21 grudnia, godz. 3:42 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 21 grudnia, godz. 4:36 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 21 grudnia, godz. 6:10 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 21 grudnia, godz. 7:08 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 22 grudnia, godz. 21:46 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 23 grudnia, godz. 1:18 – wyjście Europy z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 23 grudnia, godz. 6:58 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 23 grudnia, godz. 23:24 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 24 grudnia, godz. 1:26 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 24 grudnia, godz. 1:28 – wejście Ganimedesa w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 24 grudnia, godz. 3:44 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 24 grudnia, godz. 4:04 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 24 grudnia, godz. 4:36 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 24 grudnia, godz. 6:14 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 24 grudnia, godz. 6:48 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza.

Mapka pokazuje położenie Saturna, Wenus i Merkurego w trzecim tygodniu grudnia 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Nad samym ranem można obserwować 3 kolejne planety krążące wokół Słońca. Saturna, Wenus i Merkurego. Najlepiej z nich widoczny jest Saturn, choć świeci najsłabiej. Saturn wschodzi przed godziną 3:30, a więc na ciemnym jeszcze niebie i jest dobrze widoczny jako gwiazda o jasności +0,6 magnitudo. Przez teleskopy można obserwować tarczę Saturna o średnicy 16″, natomiast do obserwacji Tytana – najjaśniejszego księżyca planety, którego maksymalna elongacja (zachodnia) przypada na środę 19 grudnia – wystarczy lornetka.

Wenus i Merkury świecą znacznie jaśniej od Saturna, ale pojawiają się nad horyzontem o godzinie odpowiednio około godziny 5:30 i 6:15 (na początku tygodnia). Warunki widoczności obu planet szybko się pogarszają, zwłaszcza warunki widoczności Merkurego, który w drugiej części tygodnia zniknie już w zorzy porannej.

Jednak Wenus też jest daleka od dobrych warunków obserwacyjnych. Na godzinę przed świtem planeta świeci już na wysokości mniejszej niż 10° na południowo-wschodnim widnokręgiem i z każdym dniem będzie świecić niżej. Obecnie Wenus świeci z jasnością -4 magnitudo, a jej tarcza ma średnicę 11″ i fazę 92%.

W środę 19 grudnia Wenus minie gwiazdę Graffias – jedną z jaśniejszych gwiazd konstelacji Skorpiona, która jest oznaczana na mapach grecką literą β. Gwiazda jest ciekawa również dla miłośników astronomii, ponieważ jest to układ podwójny, w którym gwiazdy o jasnościach 2,5 i 4,9 magnitudo dzieli 14 sekund kątowych. Wenus minie Graffias w odległości mniejszej niż 0,5 stopnia, a więc mniejszej od średnicy kątowej Księżyca.

Szczegóły widoczności Merkurego pokazuje poniższa tabela:

Merkury w trzecim tygodniu grudnia 2012 r.

na godzinę przed wschodem Słońca

DataJasność

[mag]

Średnica

kątowa

[„]

Faza

[%]

Wysokość

[°]

Odległość

od Wenus

[°]

17 XII-0,55,4863,07,2
18 XII-0,55,3872,57,3
19 XII-0,55,3882,17,7
20 XII-0,55,2891,67,9
21 XII-0,55,2901,18,1
22 XII-0,55,1910,68,4
23 XII-0,55,1920,28,6

Mapka pokazuje położenie radiantu Ursydów w trzecim tygodniu grudnia 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Ostatnim akcentem tego tygodnia będzie kolejny grudniowy rój meteorów: Ursydy. Radiant roju znajduje się w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy, mniej niż 2,5 stopnia na zachód od gwiazdy Kochab, drugiej co do jasności w tym gwiazdozbiorze, a więc z większości północnej półkuli Ziemi widoczny jest w obszarze nieba znajdującym się stale nad horyzontem. A co za tym idzie meteory z tego roju widoczne są, jak tylko zrobi się odpowiednio ciemno.

Nie jest to rój tak obfity, jak widoczne w zeszłym tygodniu Geminidy, ponieważ w maksimum można spodziewać się zwykle około 10 meteorów na godzinę. Ale zdarzają się wybuchy aktywności do nawet ponad 50 meteorów na godzinę. Meteory są średnio szybkie, ponieważ ich prędkość zderzenia z naszą atmosferą wynosi 33 km/s.

Ursydy promieniują od 17 do 26 grudnia, natomiast maksimum ich aktywności przypada około 22 grudnia. W tym roku prognozy mówią o 22 grudnia, godzina 9 naszego czasu. Niestety wtedy będzie już widno, a więc najwięcej meteorów powinno być widocznych kilka godzin wcześniej. Mapka jest wykonana na godzinę 5 rano. O tej porze radiant znajduje się na wysokości około 60& deg; nad południowo-wschodnim widnokręgiem. Tej nocy Księżyc zajdzie przed godziną 2:00, a więc nie będzie już wtedy przeszkadzał w obserwacjach.

Źródła:

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher