W ostatnich dniach kwietnia br. Księżyc przeniesie się na niebo poranne, gdzie najpierw minie parę planet Mars-Saturn, a następnie przejdzie przez ostatnią kwadrę i pod koniec tygodnia będzie już wschodził niewiele przed świtem. Dzięki temu można będzie ponownie obserwować wędrującą przez gwiazdozbiór Wężownika kometę 252P/LINEAR. Przez większą część nocy można obserwować planetę Jowisz, natomiast wieczorem można jeszcze obserwować planetę Merkury, jednak jest to już zdecydowanie trudniejsze, niż tydzień i dwa temu.

Każda kolejna noc nadchodzącego tygodnia będzie coraz bardziej sprzyjająca obserwatorom obiektów niegwiazdowych. Początkowo Księżyc będzie świecił jeszcze dość jasno, ale jest już po pełni i jego faza stopniowo będzie malała, a pod koniec tygodnia tarcza naturalnego satelity Ziemi przybierze postać coraz węższego sierpa. W tym czasie Srebrny Glob odwiedzi gwiazdozbiory Skorpiona, Wężownika, Strzelca, Koziorożca i Wodnika.

Noc z niedzieli 24 kwietnia na poniedziałek 25 kwietnia Księżyc spędził w gwiazdozbiorze Skorpiona, w północnej części tego gwiazdozbioru, a jego tarcza była wtedy oświetlona w 93%. Blisko niego świeciły gwiazdy Graffias i Dschubba, pierwsza z nich 4,5 stopnia na południowy zachód od Księżyca. Tyle samo, ale na południe od Srebrnego Globu znajdowała się wyraźnie obecnie jaśniejąca planeta Mars. 5° na południowy wschód od Marsa świeci najjaśniejsza gwiazda Skorpiona – Antares, która nie bez powodu ma grecką nazwę, oznaczającą rywala Marsa (w mitologii greckiej – Aresa). Natomiast 9,5 stopnia na południowy wschód od Księżyca znajdowała się planeta Saturn.

Mars w ciągu tygodnia pojaśnieje z -1,3 do -1,5 wielkości gwiazdowej. W tym czasie jego tarcza zwiększy swoją średnicę do 16″, zaś faza urośnie do 98%. Gdyby nie to, że planeta podczas górowania zajmuje pozycję na wysokości zaledwie mniej więcej 16° nad południowym widnokręgiem, to należałoby napisać, że występują bardzo dobre warunki widoczności tej planety. Niestety na naszych i większych szerokościach geograficznych tak nie jest, ponieważ niskie położenie na nieboskłonie powoduje, że obraz planety bardzo często zakłócany jest przez chaotyczny ruch atmosfery. Na szczęście zbliża się okres wakacyjny, zatem ci, którzy będą mieli szczęście wyjechać z teleskopem gdzieś dalej na południe, będą mogli docenić prawdziwie dobre warunki widoczności tej planety.

Tak samo jest w przypadku planety Saturn, która obecnie świeci około 8° na wschód od Marsa. Ona też wędruje po nieboskłonie nisko i choć jego tarcza jest o 2″ większa od tarczy Marsa, to ona również będzie poddawać się silnemu w tym rejonie nieba wpływowi ziemskiej atmosfery. Saturn świeci z jasnością +0,2 magnitudo. Najbliżej niego Księżyc będzie kolejnej nocy, z poniedziałku 25 kwietnia na wtorek 26 kwietnia, gdy jego faza spadnie do 87%. O godzinie podanej na mapce Księżyc będzie świecił 3,5 stopnia na północny wschód od Saturna. W tym tygodniu nie będzie maksymalnej elongacji Tytana.

W następnych trzech nocach Księżyc ma zaplanowane odwiedziny gwiazdozbioru Strzelca. W środę jego tarcza będzie oświetlona w 80%, w czwartek – w 71, natomiast w piątek – w 61. Pierwszej z wymienionych w tym akapicie nocy Srebrny Glob będzie świecił jakieś 5° na północ od znanych mgławic z Katalogu Messiera: M8 (Laguna) i M20 (Trójlistna Koniczyna). Dobę później Księżyc będzie przebywał w północno-środkowej części Strzelca, nieco ponad 2° na północ od charakterystycznego łuku gwiazd z północno-wschodniej części głównej figury Strzelca. 7,5 stopnia pod nim będzie się znajdowała gwiazda Nunki – jedna z jaśniejszych gwiazd tej konstelacji. Jeszcze kolejnej doby Księżyc dotrze już do granicy między Strzelcem a Koziorożcem. Około 8° na północny wschód od niego świecić będzie para jasnych gwiazd podwójnych z tej drugiej konstelacji, czyli Algedi i Dabih.

Ostatnie dwie noce tego tygodnia Księżyc spędzi w Koziorożcu, zaglądając na chwilę do Wodnika, na co pozwala ukształtowanie tych gwiazdozbiorów. Przez ostatnią kwadrę Srebrny Glob przejdzie w sobotę 30 kwietnia, o godz. 5:29 naszego czasu. Dwie godziny wcześniej, gdy jeszcze będzie noc, będzie się on znajdował od 5,5 do 7 stopni na południowy wschód od dwóch jasnych gwiazd Koziorożca. W niedzielny poranek Księżyc pojawi się nad widnokręgiem około godziny 2:40, czyli 2,5 godziny przed Słońcem i o godzinie podanej na mapce będzie się wznosił na wysokości 6° nad południowo-wschodnim widnokręgiem, a jego tarcza będzie oświetlona w 40%. 7° prawie dokładnie nad nim świecić będzie wtedy gwiazda Sad al Suud, czyli świecąca z jasnością obserwowaną +2,9 magnitudo gwiazdą Wodnika, oznaczaną na mapach nieba grecką literą β. 5° dalej prawie w tym samym kierunku znajdowała się będzie jedna z jaśniejszych gromad kulistych gwiazd, skatalogowana na 2. miejscu w słynnym katalogu Karola Messiera.

Przez cały czas na tle gwiazdozbioru Wężownika wędruje kometa 252P/LINEAR. Przestała ona poruszać się prawie pionowo na północ i skręciła w kierunku zachodnim i wędruje prawie dokładnie wzdłuż linii, łączącej gwiazdę Cebalrai, czyli β Wężownika z κ Oph. Jej jasność jest oceniana obecnie na nieco mniej niż 7 wielkość gwiazdowa. Wydaje się to dość dużo, ale nie należy zapominać, że jest ona bardzo rozległym obiektem, stąd od jej obserwacji potrzebny jest teleskop. Najlepiej z dużym lustrem i małym powiększeniem.

Dokładną mapkę z trajektorią komety 252P/LINEAR do końca kwietnia br., wykonaną w programie Nocny Obserwator, można pobrać tutaj.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w ostatnim tygodniu kwietnia 2016 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

W oczekiwaniu na pojawienie się Księżyca i pary planet Mars-Saturn obserwacjom dostępna jest planeta Jowisz. W momencie zachodu Słońca znajduje się ona blisko górowania, na wysokości ponad 40°, najwyżej nad widnokręgiem jest jakieś 5 kwadransów później, a zachodzi już przed godziną 4. W tym tygodniu jasność Jowisza spadnie do -2,2 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza zmniejszy swoją średnicę do 41″. Nadal ona jest duża, ale jest to zauważalnie mniej, niż w czasie opozycji.

Księżyce galileuszowe nie przestają krążyć wokół swojej planety macierzystej, a w tym tygodniu z terenu Polski będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 25 kwietnia, godz. 0:36 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 11″, 34″ na zachód od tarczy Jowisza,
  • 25 kwietnia, godz. 3:22 – wyjście Europy z cienia Jowisza, 28″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 25 kwietnia, godz. 3:50 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 25 kwietnia, godz. 20:54 – wyjście Io z cienia Jowisza, 18″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 25 kwietnia, godz. 23:47 – minięcie się Europy (N) i Ganimedesa w odległości 6″, 171″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 26 kwietnia, godz. 19:58 – od zmierzchu Europa i jej cień na tarczy Jowisza, Europa przy zachodnim brzegu, jej cień – przy wschodnim,
  • 26 kwietnia, godz. 20:12 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 26 kwietnia, godz. 22:18 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 27 kwietnia, godz. 3:53 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 6″, 98″ na zachód od tarczy Jowisza,
  • 28 kwietnia, godz. 20:01 – o zmierzchu Ganimedes na tarczy Jowisza, w północno-zachodniej ćwiartce tarczy planety,
  • 28 kwietnia, godz. 20:02 – wejście Kallisto w cień Jowisza, 54″ na wschód od tarczy planety (początek zaćmienia)
  • 28 kwietnia, godz. 20:46 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 28 kwietnia, godz. 21:44 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 28 kwietnia, godz. 22:28 – wyjście Kallisto z cienia Jowisza, 80″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 29 kwietnia, godz. 0:56 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 29 kwietnia, godz. 2:33 – minięcie się Ganimedesa (N) i Io w odległości 10″, 62″ na zachód od tarczy Jowisza,
  • 30 kwietnia, godz. 3:42 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 1 maja, godz. 0:58 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 1 maja, godz. 22:10 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 1 maja, godz. 23:14 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 2 maja, godz. 0:26 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 2 maja, godz. 0:40 – minięcie się Io (N) i Europy odległości 8″, 4″ na zachód od tarczy Jowisza,
  • 2 maja, godz. 1:02 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 2 maja, godz. 1:30 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 2 maja, godz. 3:10 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 10″, 45″ na zachód od tarczy Jowisza.

Animacja pokazuje położenie Merkurego w ostatnim tygodniu kwietnia 2016 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Animację wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Wieczorem, zaraz po zmierzchu, nisko nad zachodnim widnokręgiem przebywa planeta Merkury. Od jej maksymalnej elongacji minął już ponad tydzień, natomiast 9 maja przejdzie ona przez koniunkcję dolną ze Słońcem, do której już szybko się zbliża. Co prawda sama planeta prawie się nie porusza względem gwiazd, ale każdej kolejnej doby o mniej więcej 1 stopień bliżej niej jest Słońce, a pod koniec tygodnia skieruje się ona ku niemu, przez co dystans między tymi ciałami niebieskimi będzie topniał jeszcze szybciej.

To wszystko sprawi, że jeśli ktoś jeszcze chce spróbować dostrzec Merkurego, powinien się pospieszyć, ponieważ w trakcie tygodnia jej wysokość nad widnokręgiem na godzinę po zachodzie Słońca spadnie z 6° w poniedziałek 25 maja do 1° w niedzielę 1 maja. W tym samym czasie jasność Merkurego spadnie z +1,5 do +3,1 wielkości gwiazdowej. Poprawi się za to wygląd tarczy tej planety, której średnica urośnie z ponad 9 do 11 sekund kątowych, a faza spadnie z 18 do 6%. W przyszłym tygodniu na dostrzeżenie tej planety nad wieczornym widnokręgiem w dużych północnych szerokościach geograficznych nie będzie już szans.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher