To już niestety ostatnie dni kalendarzowego lata. Prawie dokładnie w środku tygodnia, w czwartek 22 września o godzinie 16:21 naszego czasu, Słońce przekroczy równik niebieski, przenosząc się na pół roku na południową półkulę nieba i tym samym na półkuli północnej planety Ziemia zacznie się astronomiczna jesień. Jednak ze względu na refrakcję atmosferyczną, podnoszącą nieco obiekty będące blisko horyzontu, prawdziwe zrównanie dnia z nocą nastąpi w niedzielę 25 września. Potem, aż do 18 marca przyszłego roku – tym razem kilka dni przed równonocą – noc będzie dłuższa od dnia.

Księżyc jesień przywita ostatnią kwadrą na pograniczu gwiazdozbiorów Byka i Oriona, przez którą przejdzie niecałą dobę później. Wcześniej będzie można obserwować Srebrny Glob oddalający się od planety Uran i zakrywający południową część Hiad i Aldebarana. Niestety zakrycie najjaśniejszych gwiazd tej gromady nie będzie widoczne z Polski. Wraz z początkiem jesieni na porannym niebie zacznie pojawiać się planeta Merkury, zbliżająca się do maksymalnej elongacji zachodniej 29 września. Będzie to najlepszy okres widoczności tej planety na porannym niebie w tym roku dla obserwatorów na wysokich północnych szerokościach geograficznych. Na wieczornym niebie nadal widoczne są planety SaturnMars, zaś przez większą cześć nocy można obserwować planetę Neptun.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca, Urana i planety karłowatej (1) Ceres w trzecim tygodniu września 2016 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Poniedziałek 19 września naturalny satelita Ziemi zaczął w Rybach, gdzie w fazie 93% świecił około 3° na południe od gwiazdy o Psc i jednocześnie jakieś 5° na południowy wschód od planety Uran. Do opozycji tej planety pozostał jeszcze miesiąc, dlatego jest ona dostępna obserwacjom prawie przez całą noc, górując po godzinie 2, na wysokości prawie 50°. Obecnie planeta świeci blaskiem +5,7 magnitudo i za kilka dni, gdy Księżyc odsunie się od niej i jeszcze bardziej zmniejszy swoją fazę, na ciemnym niebie, będzie można z powodzeniem próbować dostrzec ją gołym okiem. Uran wyraźnie przesuwa się na południowy zachód i jest już o stopień bliżej gwiazdy ζ Psc, niż o Psc, wysuwając się poza obręb figury, złożonej z sześciu gwiazd o nieco mniejszej od niej jasności.

Tej samej nocy niewiele ponad 11° na południowy wschód od Księżyca świecić będzie planeta karłowata (1) Ceres. W tym tygodniu świeci ona z jasnością obserwowaną +7,2 magnitudo i przejdzie bardzo blisko gwiazdy 69 Ceti, mającej jasność obserwowaną +5,3 wielkości gwiazdowej. Niestety do największego zbliżenia obu ciał niebieskich dojdzie, gdy będą one u nas pod horyzontem. Tuz po wschodzie oby ciał, w sobotę 24 września ok. godz. 21;00 dystans między nimi będzie mniejszy od minuty kątowej. Dzięki tam bliskiemu przejściu w sąsiedztwie sporo jaśniejszej gwiazdy łatwo można ocenić szybkość poruszania się tej planety karłowatej względem gwiazd tła. Dokładna, wykonana w programie Nocny Obserwator, mapa nieba z trajektorią Urana i Ceres znajduje się tutaj.

We wtorek 20 września Księżyc będzie miał fazę 86% i będzie zajmował pozycję na pograniczu gwiazdozbiorów Wieloryba i Barana, ponad 10° na północ od Ceres. Tej nocy Księżyc będzie kolejno przecinał linie, łączące gwiazdę Menkar z Wieloryba, z najjaśniejszymi gwiazdami konstelacji Barana. O godzinie podanej na mapce Księżyc będzie świecił mniej więcej 8° na północy wschód od Menkara i jednocześnie po jakieś 15° na południowy wschód od najjaśniejszych gwiazd drugiej z wymienionych w tym akapicie konstelacji.

Kolejne ponad 2 doby Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Byka. Pierwszej nocy, z wtorku 20 września na środę 21 września naturalny satelita Ziemi spędzi przy granicy Byka z Baranem, wędrując ponad 11° na południe od Plejad i zakrywając gwiazdę 4 wielkości 5 Tauri. Niestety Polska znajdzie się tym razem na zachodniej granicy zakrycia i w żadnym zakątku naszego kraju nie będzie można obejrzeć zakrycia w całości. Zakrycie nastąpi jeszcze przed wschodem Księżyca i gwiazdy, w Polsce będzie widoczne tylko odkrycie, nisko nad widnokręgiem, za to po ciemnej stronie tarczy Srebrnego Globu. Dokładne czasy odkryć podane są w tabeli niżej.

W nocy ze środy na czwartek Księżyc przetnie znaną gromadę gwiazd Hiady, zakrywając jasne gwiazdy w południowej jej części i Aldebarana, który nie jest częścią Hiad. Niestety zakrycia i odkrycia najjaśniejszych gwiazd Hiad oraz Aldebarana będą widoczne tylko z Azji i wschodniej Afryki. Z obszaru Polski będzie można obserwować zakrycia gwiazdy, położonych na południowy wschód od Aldebarana: 89 oraz σ1σ2. Szczegóły poszczególnych zjawisk pokazuje poniższa tabela:

Zakrycie gwiazd 5 i 89 oraz σ1 i σ2 Tauri przez Księżyc 20 i 22 września 2016 r.
Miasto5 Tau (4,1 mag), 20 IX89 Tau (5,8 mag), 22 IXσ2 Tau (4,7 mag), 22 IXσ1 Tau (5,1 mag), 22 IX
Odkrycieh [°]Zakrycieh [°]Odkrycieh [°]Zakrycieh [°]Odkrycieh [°]Zakrycieh [°]Odkrycieh [°]
Gdańsk21:34:0340:07:22201:05:39280:36:09241:28:21310:42:59251:08:5327
Kraków21:27:2330:00:21200:59:22290:32:31241:18:2632
Krosno21:26:2140:00:08200:59:43300:33:37261:17:4533
Łódź21:30:0440:05:54201:02:01290:33:47241:22:38320:48:07260:52:4227
Poznań21:31:3720:03:50181:01:58270:33:02221:23:27300:41:53241:02:1227
Suwałki21:32:5070:07:38221:07:29220:38:15271:29:11340:49:10281:05:3430
Szczecin21:33:4720:05:22171:03:31300:33:16211:25:13290:39:04221:07:0726
Warszawa21:30:2050:04:05211:03:31300:35:11251:24:0733
Wrocław21:29:4420:01:40180:59:50270:31:48221:20:28300:44:00240:55:2826
Żywiec21:27:01221 IX, 23:59:37190:58:29280:31:49241:17:2431

 

 

Ciekawe spotkanie Księżyca z innym ciałem niebieskim czeka go w nocy z piątku 23 na sobotę 24 września. Tej nocy faza Srebrnego Globu spadnie już do 44% i jego blask nie będzie już aż tak przeszkadzał, jak na początku tygodnia. Księżyc czeka bliskie spotkanie z Alheną, czyli trzecią co do jasności gwiazdy Bliźniąt. O godzinie podanej na mapce oba ciała niebieskie będzie dzielił dystans 1,5 stopnia.

 

 

Animacja pokazuje położenie Merkurego w trzecim tygodniu września 2016 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

W drugiej części tygodnia na porannym niebie zacznie się pojawiać planeta Merkury, która powoli zbliża się do maksymalnej elongacji zachodniej 29 września. Niestety będzie ona wynosiła tylko 18°, co spowoduje, że o świcie Merkury będzie na wysokości maksymalnie kilku stopni. Merkurego można zacząć obserwować w czwartek 22 września. Zrazu będzie on wystawał nieśmiało ponad widnokrąg, jednak z dnia na dzień powinien o wyglądać coraz lepiej. W niedzielę 25 września na godzinę przed wschodem Słońca Merkury będzie się znajdował na wysokości niecałych 5°, gdzie będzie świecił z jasnością +0,2 wielkości gwiazdowej, zaś jego tarcza będzie miała malejącą średnicę 8″ i rosnącą fazę 33%. Merkury będzie najjaśniejszym obiektem w tym rejonie nieba, zatem z jego identyfikacją nie powinno być problemu.

 

 

Mapka pokazuje położenie Saturna i Marsa w trzecim tygodniu września 2016 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

 
Pora przenieść się na niebo wieczorne, a na nim wciąż świecą planety Saturn i Mars, choć dystans między nimi nieustannie się zwiększa. Pod koniec tygodnia będzie on wynosił ponad 18°. Warunki obserwacyjne obu planet systematycznie ulegają pogorszeniu: obie planety zachodzą coraz wcześniej. Ratuje je trochę coraz szybciej zapadający zmierzch, dzięki czemu ich warunki widoczności pogarszają się znacznie wolniej, niż gdyby to było przy wzrastającej długości dnia. Jasność Marsa spadnie już do 0 magnitudo, średnica jego tarczy wynosi 9″, zaś jego tarcza ma wciąż fazę około 85%. Saturn świeci blaskiem +0,5 wielkości gwiazdowej, przy tarczy średnicy 16″. Maksymalna elongacja Tytana (tym razem zachodnia), przypada na wtorek 20 września.

 

Mapka pokazuje położenie Neptuna w trzecim tygodniu września 2016 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

 

Na koniec do opisania została planeta Neptun. Ona jest już po opozycji, ale warunki obserwacyjne tej planety wciąż są bardzo dobre. Neptun porusza się ruchem wstecznym i do końca tego tygodnia oddali się od gwiazdy λ Aqr na odległość ponad 100 minut kątowych. Ostatnia planeta Układu Słonecznego świeci obecnie z jasnością +7,8 wielkości gwiazdowej i jest widoczna już w niedużych lornetkach, a λ Aqr jest w tym sezonie obserwacyjnym doskonałą wskazówką. W związku z odejściem i zmniejszeniem księżycowej tarczy planeta jest widoczna na coraz ciemniejszym niebie, co też powoduje, że jest teraz łatwiejsza do odnalezienia, niż kilka dni temu.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher