Prawie dokładnie w połowie tygodnia minie pierwszy miesiąc astronomicznej wiosny. Słońce już w zeszłą sobotę 15 kwietnia przekroczyło równoleżnik 10° w drodze na północ, a dzień trwa już ponad 14 godzin. W drugiej połowie kwietnia Księżyc nie będzie już tak bardzo przeszkadzał w obserwacjach innych ciał niebieskich, gdyż podąży on ku nowiu, przechodząc w środę 19 kwietnia przez ostatnią kwadrę. Dodatkowo rano nachylenie ekliptyki do widnokręgu jest niekorzystne, przez co Księżyc, zwłaszcza w drugiej części tygodnia będzie wschodził bardzo późno, do rana wznosząc się niezbyt wysoko nad horyzont. Warunki widoczności planet prawie się nie zmienią: Mars stopniowo schodzi coraz niżej na zachodzie, po drugiej stronie nieba świeci jasny Jowisz, w drugiej połowie nocy nisko nad widnokręgiem świeci Saturn, zaś nad samym ranem tuż nad wschodnim horyzontem można odszukać planetę Wenus. W trakcie nocy nadal widoczne są trzy komety: przez całą noc można obserwować wędrujące niedaleko od siebie komety 41P/Tuttle-Giacobini-Kresak w Smoku oraz Johnsona (C/2015 V2) w Herkulesie, zaś nad ranem – Kometę Lovejoya 6 (C/2017 E4), wędrującą przez gwiazdozbiór Andromedy. Przez cały tydzień promieniują meteory z roju Lirydów, mające swoje maksimum około 22 kwietnia. W tym roku w ich obserwacjach nie będzie przeszkadzał Księżyc w fazie bliskiej nowiu.

Animacja pokazuje położenie planety Mars w trzecim tygodniu kwietnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Planeta Mars w zeszłym tygodniu wkroczyła do gwiazdozbioru Byka, a w tym tygodniu przejdzie niecałe 4° na południe od Plejad. Jasność Marsa spadła już do +1,6 wielkości gwiazdowej, natomiast tarcza planety ma średnicę 4″. W momencie zachodu Słońca Czerwona Planeta znajduje się na wysokości prawie 25° nad zachodnim widnokręgiem, godzinę później – 10° niżej, zaś o godzinach podanych na mapkach, czyli dwie godziny po zmierzchu – na wysokości około 6°. Czwarta planeta od Słońca już od dawna nie jest atrakcyjnym celem dla posiadaczy teleskopów. Pozostaje tylko naoczne stwierdzenie jej obecności nad widnokręgiem.

Animacja pokazuje położenie planety Jowisz w trzecim tygodniu kwietnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Dużo lepiej od Marsa widoczna jest planeta Jowisz. Od jej opozycji minęły dopiero dwa tygodnie, stąd świeci ona bardzo jasno, zachodząc niewiele przed wschodem Słońca. Jasność Jowisza powoli spada i wynosi obecnie -2,4 wielkości gwiazdowej, natomiast średnica tarczy planety nadal wynosi 44″. Jowisz nadal porusza się ruchem wstecznym i do końca tygodnia oddali się od gwiazdy θ Vir na ponad 2°.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu z terenu Polski będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 17 kwietnia, godz. 4:02 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 17 kwietnia, godz. 4:28 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 17 kwietnia, godz. 21:42 – minięcie się Europy (N) i Ganimedesa w odległości 18″, 173″ na zachód od tarczy Jowisza,
  • 18 kwietnia, godz. 22:56 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 18 kwietnia, godz. 22:59 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 20″, 74″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 19 kwietnia, godz. 1:58 – wyjście Europy z cienia Jowisza, 9″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 19 kwietnia, godz. 2:40 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 17″, 15″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 19 kwietnia, godz. 3:34 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 19 kwietnia, godz. 3:50 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 19 kwietnia, godz. 5:44 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 20 kwietnia, godz. 0:42 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 20 kwietnia, godz. 3:12 – wyjście Io z cienia Jowisza, 6″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 20 kwietnia, godz. 19:48 – od zmierzchu cień Europy na tarczy Jowisza (w I ćwiartce),
  • 20 kwietnia, godz. 20:20 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 20 kwietnia, godz. 22:00 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 20 kwietnia, godz. 22:18 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 21 kwietnia, godz. 0:10 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 21 kwietnia, godz. 0:30 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 21 kwietnia, godz. 21:40 – wyjście Io z cienia Jowisza, 7″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 21 kwietnia, godz. 23:25 – minięcie się Ganimedesa (N) i Io w odległości 22″, 37″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 22 kwietnia, godz. 3:16 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 22 kwietnia, godz. 4:30 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 22 kwietnia, godz. 5:20 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 23 kwietnia, godz. 1:35 – minięcie się Kallisto (N) i Europy w odległości 35″, 142″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 23 kwietnia, godz. 19:28 – tuż przed zachodem Słońca przejście Kallisto 7″ na północ od brzegu tarczy Jowisza,
  • 23 kwietnia, godz. 22:56 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 10″, 102″ na wschód od tarczy Jowisza.

Animacja pokazuje położenie Księżyca i planety Saturn w trzecim tygodniu kwietnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Planeta Saturn pojawia się nad widnokręgiem około godziny 1, natomiast Księżyc – początkowo godzinę później. W pierwszej części tygodnia Księżyc odwiedzi gwiazdozbiory Strzelca i Koziorożca. W nocy z niedzieli 16 kwietnia na sobotę 17 kwietnia tarcza Srebrnego Globu była oświetlona w 72%. O godzinie podanej na mapce Księżyc znajdował się na wysokości około 17°, w północno-zachodniej części konstelacji Strzelca, mając w odległości kilku stopni wokół siebie kilka obiektów z Katalogu Messiera, w tym M8, M16, M17, M18, M20, M21, M22, M23 i M25. 4,5 stopnia na południowy zachód od niego znajdowała się planeta Saturn. Obecnie jasność planety wynosi +0,3 magnitudo, przy tarczy o średnicy 17″. Dobę później faza księżycowej tarczy spadnie do 63%, a Księżyc przesunie się do centrum gwiazdozbioru Strzelca. Niewiele ponad 1° na południe od niego znajdzie się gwiazda &ksi;2 Sagittarii, natomiast 5,5 stopnia dalej – jedna z jaśniejszych gwiazd tej konstelacji – Nunki.

Dwie kolejne doby naturalny satelita Ziemi spędzi na pograniczu gwiazdozbiorów Strzelca i Koziorożca. W środę rano Księżyc będzie miał fazę 53% (ostatnia kwadra też w środę, około południa). Około 9° na północny wschód od Księżyca znajdą się dwie jasne gwiazdy z konstelacji Koziorożca – Algedi i Dabih. Kolejnego ranka tarcza Srebrnego Globu zacznie przybierać kształt sierpa, jego faza spadnie do 43%. Księżyc przesunie się kilkanaście stopni na wschód i dwie wspomniane przed chwilą gwiazdy Koziorożca znajdą się odpowiednio 7 i 5 stopni na północny zachód od niego.

Animacja pokazuje położenie Komety Lovejoya (C/2017 E4) oraz Księżyca i planety Wenus w trzecim tygodniu kwietnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

W drugiej części tygodnia Księżyc przejdzie z Koziorożca do Wodnika. W piątek 21 kwietnia jego faza spadnie do 33%. Godzinę przed wschodem Słońca zajmie pozycję na wysokości 8° nad południowo-wschodnim widnokręgiem. Niecałe 3° pod nim znajdzie się Nashira, oznaczana na mapach nieba grecką literą γ. Sobota 22 kwietnia będzie ostatnim rankiem, z widocznym Księżycem przed nowiem. Jego tarcza będzie oświetlona w 24% i dotrze do gwiazdozbioru Wodnika. Godzinę przed świtem (na tę porę wykonane są mapki animacji) Księżyc zajmie pozycję na wysokości zaledwie 4° nad horyzontem. Prawie 25° na prawo od niego świecić będzie bardzo jasna planeta Wenus, która na nieboskłonie pojawi się niecałe 20 minut wcześniej i zajmie pozycję na wysokości niecałych 2°. Tarcza Wenus bardzo szybko traci na atrakcyjności. Do końca tygodnia jej średnica spadnie do 43″, zaś faza – do 20%. Jasność planety jest bardzo duża i wynosi -4,5 magnitudo.

Nad ranem dobrze widoczna jest również Kometa Lovejoya 6 (C/2017 E4). Wędruje ona przez gwiazdozbiór Andromedy i w tym tygodniu przejdzie niecałe 5° na południe od znanej Galaktyki Andromedy, oznaczanej również, jako M31. Wcześniej, w poniedziałek 17 kwietnia kometa przejdzie 2,5 stopnia na południe od mirydy R Andromedae, która w zeszłym roku miała maksimum swojego blasku pod koniec kwietnia, natomiast w tym roku – na początku czerwca. Obecnie R And nadal jest słabsza od 10 magnitudo, lecz za dwa miesiące będzie ona o 4 magnitudo jaśniejsza. Natomiast w weekend Kometa Lovejoya 6 przejdzie niecałe 1,5 stopnia na północ od jasnej gwiazdy Mirach (β And). To wszystko spowoduje, że z jej odszukaniem nie powinno być dużych kłopotów, zwłaszcza, że jej jasność oceniana jest na więcej, niż 7 wielkość gwiazdowa. Przeszkodą może być niskie położenie komety nad widnokręgiem, ponieważ oczywiście godzinę przed wschodem Słońca jest już za jasno na obserwacje komety, a dwie godziny wcześniej, gdy niebo jest jeszcze ciemne, kometa zajmuje pozycję na wysokości zaledwie 10° nad północno-wschodnim horyzontem. Dokładniejsza, wykonana w programie Nocny Obserwator mapka z trajektorią tej komety wśród gwiazd jest do pobrania tutaj.

Animacja pokazuje położenie komet 41P/Tuttle-Giacobini-Kresak i Johnsona (C/2015 V2) oraz radiantu roju meteorów Lirydów w trzecim tygodniu kwietnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Przez całą noc widoczne są dwie kolejne komety, które widoczne są dużo lepiej, gdyż na górują na ciemnym niebie prawie w zenicie. Kometa Johnsona (C/2015 V2) góruje około godziny 3, na wysokości 85°, natomiast druga z komet, 41P/Tuttle-Giacobini-Kresak najwyżej nad horyzontem wznosi się nieco ponad godzinę później, a góruje ona dokładnie w zenicie. Pierwsza z komet wciąż przebywa blisko gwiazdy 4. wielkości τ Herculis, choć właśnie zaczyna ona przyspieszać w swoim ruchu wśród gwiazd i do końca tygodnia oddali się od τ Her na prawie 2°. Jasność tej komety oceniana jest na mniej więcej 8 magnitudo.

Druga z komet przejdzie w tym tygodniu z gwiazdozbioru Smoka do gwiazdozbioru Herkulesa. W środę 19 kwietnia komet 41P przejdzie zaledwie 40 minut kątowych na zachód od gwiazdy Rastaban, czyli południowo-zachodniej gwiazdy z głowy Smoka, oznaczanej na mapach nieba grecką literą β. Potem kometa przejdzie na południe od głowy Smoka, dzięki czemu również nie powinno być kłopotu z jej odszukaniem, zwłaszcza, że jej jasność oceniana jest na więcej, niż 6 magnitudo. Dokładniejsza, wykonana w programie Nocny Obserwator mapka z trajektorią tej komety wśród gwiazd jest do pobrania tutaj.

Również całą noc widoczne są meteory z corocznego roju Lirydów, promieniujących w dniach od 16 do 25 kwietnia, z maksimum 22 kwietnia. Są to dość szybkie meteory, ich prędkość zderzenia z atmosferą Ziemi wynosi 49 km/s. Radiant roju znajduje się około 8° na południowy-zachód od Wegi, najjaśniejszej gwiazdy Lutni, choć już na terenie sąsiedniego Herkulesa. W tym roku mamy szczęście, gdyż podczas maksimum blasku Księżyc będzie bliski nowiu, stąd nie będzie przeszkadzał w obserwacjach tych meteorów, lecz mamy również pecha, ponieważ największa aktywność roju jest spodziewana 22 kwietnia od godziny 6 do 17 naszego czasu, czyli już za dnia. Ale warto się przyglądać okolicom Lutni i Herkulesa przed świtem. Około godziny 3, czyli na całkiem ciemnym jeszcze niebie, radiant roju znajduje się na wysokości prawie 70° nad widnokręgiem. W okolicach maksimum spodziewać się można zazwyczaj około 18 meteorów na godzinę, lecz Lirydom zdarzają się wybuchy aktywności, jak np, w 1982 r., gdy obserwowano nawet 90 meteorów na godzinę. Choć w tym roku aktywność roju powinna być bliższa standardowym wartościom.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher