3 czerwca na stadionie PGE Narodowy po raz 21. odbędzie się Piknik Naukowy Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik. Nie może na nim zabraknąć stanowiska Klubu Astronomicznego Almukantarat, który współpracuje z organizatorami Pikniku od 10 lat. Rozmawiamy z Piotrem Łubisem, głównym koordynatorem stanowiska.
Tematyka Pikniku zmienia się co roku. Jakie urozmaicenia pojawią się względem poprzedniego?
Pierwszy raz zajmuję się koordynacją stanowiska Klubu. Postanowiłem wprowadzić szereg zmian organizacyjnych i merytorycznych na naszym stoisku. Chciałem, aby przygotowane przeze mnie zmiany najlepiej współgrały z całościową ofertą Pikniku.
Tematem przewodnim tegorocznej edycji Pikniku jest „Ziemia” i jak zawsze będzie wielu wystawców z różnorodnych dziedzin. Czym przygotowana oferta ma zamiar zaskoczyć nas w sobotę?
Postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej atmosferze ziemskiej. Przedstawimy serię pokazów „Astronom versus Atmosfera”, na której przybliżymy się zjawiskom zachodzących w atmosferze. Napotykamy je również w życiu codziennym. Przykładowo, gdy usiądzie się przy ognisku, to można zaobserwować falujące powietrze na płomieniami. Podobne zjawiska zachodzą w większej, globalnej skali.
Stanowisko Klubu Astronomicznego Almukantarat w zeszłym roku.
Dlaczego akurat atmosfera?
Atmosfera jest nierozłącznym elementem obserwacji astronomicznych prowadzonych z powierzchni Ziemi. Każde zaprezentowane przez nas zjawisko związane jest z pewną cechą atmosfery, która przeszkadza astronomom w codziennej pracy obserwatora. Zjawisko seeingu, analogicznie do wcześniej wspomnianego ogniska, powoduje migotanie i falowanie obiektów obserwowanych przy pomocy ziemskich teleskopów.
Wspomniałeś o serii Astronom vs. Atmosfera. Czy mógłbyś pokrótce przedstawić na czym będzie ona polegała?
Zaplanowana przeze mnie seria składa się z trzech doświadczeń związanych ze specyficznym zachowywaniem się atmosfery ziemskiej: o seeingu już wspomniałem, ponadto prezentować będziemy doświadczenia związane z refrakcją atmosferyczną, czyli z uginaniem promieni świetlnych, co jest powiązane ze znanym zjawiskiem fatamorgany. Gwiazdy obserwowane na niebie niekoniecznie muszą znajdujować się tam, gdzie znajdowałyby się gdybyśmy „wyłączyli” atmosferę, tak samo jak palmy na pustyni mogą znajdować setki kilometrów dalej od miejsca, w którym pozornie je widzimy. Przygotowany jest również pokaz związany z rozpraszaniem światła w atmosferze, który wyjaśni dlaczego niebo w ciągu dnia jest niebieskie, ale również czemu jest ono częściowo spolaryzowane…
Karolina PołczyńskaZdjęcie z obiektywu, na który nałożona jest siatka dyfrakcyjna. Tak dawniej astronomowie obserwowali gwiazdy.
Czy poza tą serią ukażą się jeszcze jakieś inne pokazy?
Tak. Powtarzamy pokaz związany ze spektroskopami, który się cieszy zarówno dobrą opinią młodszych zwiedzających, jak i naszych wystawców. Uczestnicy mają za zadanie samodzielnie skleić z materiałów codzniennego użytku urządzenia, przy pomocy których mogą obserwować widma wielu różnych źródeł światła.W taki łatwy i obrazowy sposób przybliżymy zwiedzającym ideę, czym jest widmo elektromagnetyczne oraz jak w praktyce działa widzenie barwne naszego oka.
Mamy jeszcze jeden ambitny projekt. Budujemy komorę mgłową, która była jednym z pierwszych detektorów promieniowania jądrowego podobnym do licznika Geigera-Müllera. Ciekawostką jest fakt, że autor komory – Charles Wilson – zbudował ją w celu modelowania chmur, zaś wyłącznie dzięki niezwykłemu zbiegowi okoliczności zaobserwował on smugi kondensacyjne przechłodzonej pary, które zostały spowodowane przez promieniowanie pochodzenia kosmicznego.
Piknik NaukowyPlakat tegorocznego Pikniku Naukowego.
Komora mgłowa brzmi jak niekonwencjonalny projekt. Skąd wziął się pomysł i jak wiele wysiłku wymaga budowa takiego urządzenia?
Jeszcze za czasów mojej edukacji w liceum sięgnąłem po książkę Leona Ledermana pt „Boska cząstka”. Podczas jej lektury po raz pierwszy natrafiłem na koncepcję komory mgłowej. W styczniu tego roku zacząłem kreślić pierwsze koncepcje, a o realizację projektu poprosiłem kolegę z Klubu, Aleksandra Łyczka, który posiada lepsze ode mnie umiejętności manualne oraz szerszą wiedzę techniczną. Z tego co wiem, konstrukcja komory zajęła Olkowi dwa tygodnie, prototyp gotowy od połowy maja jest nieustannie testowany w celu uzyskania jak najlepszych obserwacji promieniowania.
Dziękujemy za przybliżenie oferty Klubu Astronomicznego Almukantarat oraz za rozmowę.
Piknik Naukowy Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik jest największą w Europie imprezą plenerową o tematyce naukowej. Zapraszamy wszystkich 3 czerwca na PGE Narodowy w godzinach 11:00 – 20:00 na stanowisko A11!
