Nowe dane dotyczące wybuchów gwiazd supernowych mogą dostarczyć informacji na temat tego jak dochodzi do tych jednych z najsilniejszych wybuchów we Wszechświecie.

W czasie ubiegłomiesięcznej konferencji w stanie Teksas grupa uczonych z tamtejszego Uniwersytetu poinformowała o zaobserwowaniu struktury w kształcie dżetu na zdjęciach supernowej SN 1987a. Może on być odpowiedzialny za wybuch gwiazdy, który zaobserwowano 14 lat temu.

Najnowsze zdjęcia z Teleskopu Kosmicznego po raz pierwszy ukazują strukturę zdającą się przypominać wyrzut materii ze znajdującej się w centrum gwiazdy neutronowej poruszający się prostopadle do widocznych już na starszych zdjęciach pierścieni.

Obserwacje te uzupełniają wcześniej zaobserwowane, pośrednie przesłanki wskazujące na istnienie dżetów. Przesłanki te to między innymi niejednorodność chemiczna pozostałości i polaryzacja światła docierającego z jej kierunku. Nie pozwalały one jednoznacznie stwierdzić istnienia dżetów. Najnowsze obserwacje Teleskopu Kosmicznego są dużo silniejszą przesłanką.

Istnienie dżetów może stać się wyzwaniem dla uczonych zajmujących się budowaniem hipotez dotyczących wybuchów gwiazd supernowych. Uważa się, że supernowe powstają z zapadających się jąder bardzo masywnych gwiazd, w których zakończyła się produkcja energii w wyniku syntezy termojądrowej. Kiedy jądro takiej gwiazdy zapada się – znajdujące się w nich protony i neutrony łączą się tworząc neutrony. Więkoszość energii z kolapsu jest unoszona w postaci bezmasowych (prawdopodobnie) cząstek zwanych neutrinami. Neutrina te uważano dotąd za odpowiedzialne za powodowanie wybuchu gwiazdy supernowej.

Jednak powyższy model prowadzi do powstania po wybuchu sferycznej struktury, niepodobnej do tego co właśnie zaobserwowano w SN 1987a. Skłania to uczonych do dalszej pracy nad modelami.

„Modele bazujące na neutrinach prowadzą do powstania krótkożyjących nieregularności w wybuchającej gwieździe ale raczej nie są w stanie wyjaśnić tego co zaobserowano” – stwierdził Craig Wheeler – astronom z University of Texas.

SN 1987a jest pierwszą supernową, w której zaobserwowano taką asymetrię. Jednak główną tego przyczyną jest to iż do tego typu wybuchów dochodzi niezmiernie rzadko. SN 1987a wybuchła w oddalonym o 168 tysięcy lat świetlnych Wielkim Obłoku Magellana i była najjaśniejszą od kilkuset lat ! Jednak jak stwierdził Wheeler – polaryzacją światła zaobserwowano również w około 10 dziesięciu innych gwiazdach supernowych podobnych do SN 1987a

Autor

Michał Matraszek