Dwa lata temu astronomowie zostali zaszokowani rezultatami badań obserwatorium CHANDRA nad niskoenergetycznymi promieniami X, obrazującymi najbardziej burzliwe wydarzenia w Kosmosie. Omijając niekorzystny wpływ atmosfery, Chandra odkrył m.in. pozostałości po supernowych i wiele czarnych dziur.

Teraz nowy eksperymentalny teleskop da nam szansę na zbadanie wysokoenergetycznych promieni X. Teleskop ten (będący jednym z wielu niskobudżetowych projektów NASA) zostanie umieszczony w balonie i pozwoli nam wypełnić luki po badaniach Chandry.

Wersja testowa teleskopu wystartowała miesiąc temu i już wróciła z rezultatami swej pracy. Balon przywiózł ze sobą dokładne zdjęcia Mgławicy Krab i podwójnego układu Cygnus X-1. Jednak grupa kierująca projektem HERO (High Energy Replicated Optics) planuje wysłanie prawdziwego teleskopu w 2003 roku. Będzie on 50-krotnie bardziej czuły i 1000-krotnie tańszy niż Chandra. Będzie mógł także spojrzeć na obiekty sto razy dalej położone niż Mgławica Krab, czy Cygnus X-1.

Projekty HERO i Chandra uzupełniają się wzajemnie, ponieważ badają inne długości fal rentgenowskich. Jednak w przeciwieństwie do Chandry, HERO nie musi całkowicie opuszczać atmosfery, by otrzymać czysty obraz. Wysokoenergetyczne promieniowanie X bez większych zakłóceń przenika wyższe warstwy atmosfery, dlatego HERO jest mniej skomplikowanym projektem. Odzwierciedla się to w kosztach. Chandra kosztował prawie miliard dolarów, podczas gdy HERO – 1,2 mln dolarów.

Testowy teleskop został wyniesiony przez balon (o kubaturze równej 1,1 mln metrów sześciennych) 23 maja br. z Fortu Sumner w stanie Nowy Meksyk. Został wzniesiony na wysokość 36 kilometrów, ponad 99.7% ziemskiej atmosfery, gdzie dogodnie może badać wysokoenergetyczne promieniowanie rentgenowskie. Podczas tego lotu udowodniono, że balon jest wystarczająco stabilny przez kilka godzin, aby teleskop mógł wykonać odpowiednie zdjęcia. Jedno z nich można znaleźć tutaj.

Dzięki projektowi HERO astronomowie będą mogli przyjrzeć się dokładniej kwazarom, czarnym dziurom, supernowym, kolizjom galaktyk, dżetom, chmurom gorącego gazu oraz wielu wielu innym osobliwościom Wszechświata.

Autor

Andrzej Nowojewski