Po raz pierwszy w historii astronomowie pod kierownictwem Gerarda van Belle zaobserwowali gwiazdę wirującą tak szybko, że jej równikowa część została rozciągnięta i jej kształt uległ widocznemu znieszktałceniu.

Deformacja kształtu Altaira została dostrzeżona przy pomocy systemu teleskopów NASA na górze Palomar w pobliżu San Diego.

Pomiar kształtu tej gwiazdy był takim wyzwaniem, jak próba udowodnienia, że znajdujące się w Nowym Jorku jajko nie jest kulą, podczas gdy się stoi w Los Angeles” – powiedział dr Charles Beichman, szef działu astrofizyki w należącym do NASA Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie.

Altair w Orle to gwiazda dobrze znana, wchodząca w skład Trójkąta Letniego, doskonale teraz widoczna każdej pogodnej nocy, nawet w mieście.

Naukowcy obserwowali ją przy pomocy interferometru PTI (Palomar Testbed Interferometer). Interferometr łączy obserwacje dokonywane przy pomocy różnych teleskopów obserwujących gwiazdę pod różnymi kątami. Okazało się, że gwiazda prezentuje różny promień w przypadku obserwacji różnymi teleskopami.

Te zaskakujące efekty skłoniły naukowców do obserwacji w tym samym czasie innej pobliskiej jasnej gwiazdy – Wegi z Lutni. Wega prezentowała taki sam promień niezależnie od kąta obserwacji, więc zaskakującego wyniku pomiaru nie można zrzucić na usterki teleskopu.

W zasadzie wynik może nie był nawet tak zaskakujący, ponieważ już wcześniejsze obserwacje Altaira sugerowały, że może on dysponować zgrubieniem w części równikowej. Poprzednie badania widma ukazywały, że wiruje on bardzo szybko wokół własnej osi, jednak kształtu nigdy dokładnie nie zbadano.

Altair wykonuje pełen obrót wokół własnej osi w przeciągu 10,4 godzin. Nowe obserwacje ujawniają, że jego promień na równiku jest o co najmniej 14% dłuższy niż na biegunach. Wyniki można porównać z naszym Słońcem. Wykonuje ono pełen obrót wokół osi w 30 dni, zaś promień równikowy jest dłuższy od biegunowego o zaledwie 0,001%.

Van Belle i jego współpracownicy obliczyli, że obiekt umieszczony na równiku gwiazdy poruszałby się z prędkością co najmniej 210 km/s w stosunku do środka gwiazdy.

Określenie kształtu innej gwiazdy pozwala nam poznać siły, które kontrolują kształt i strukturę wszystkich gwiazd, w tym Słońca” – mówi Beichman. Z kolei poznanie tych sił może pozwolić nam lepiej przewidywać zachowanie naszej gwiazdy.

Urządzenie Palomar Testbed Interferometer korzysta z trzech 50-centymetrowych teleskopów. Do obserwacji Altaira wykorzystano dwa z nich.

Autor

Marcin Marszałek