Brytyjscy astronomowie znaleźli pozostałości gwiazd, które zginęły przeszło 10 miliardów lat temu. Za pomocą potężnego teleskopu James Clerk Maxwell Telescope (JCMT), znajdującego się na Hawajach, naukowcom udało się po raz pierwszy wykryć pył kosmiczny na tak wczesnym etapie ewolucji Wszechświata. Badanie pyłu pozostałego po gwiazdach może ujawnić wiele informacji.

Za pomocą kamery SCUBA (Submillimetre Common-User Bolometer Array) naukowcy obserwowali najdalsze znane kwazary i poszukiwali wokół nich śladów galaktyki. Promieniowanie wykryte przez SCUBA odpowiadało dużej ilości zimnego gazu, materiału który mógł powstać podczas wybuchu supernowej lub w atmosferze starych gwiazd.

„Te kwazary to najdalsze źródła promieniowania podmilimetrowego. Patrzymy na świat, który powstał zaledwie miliard lat po Wielkim Wybuchu” – mówi kierownik grupy naukowców, dr Robert Priddey.

Kwazary te znajdują się niezmiernie daleko od nas. Przesunięcie ku czerwieni dla tych obiektów wynosi 5-6. W rezultacie naukowcy zaobserwowali galaktyki bardzo młode i mogą się spodziewać, że zaobserwują silną działalność gwiazdotwórczą.

„To wystarczająco zdumiewające, że kwazary, zasilane przez potężne czarne dziury istnieją już miliard lat po Wielkim Wybuchu” – ciągnie Priddey. – „A można jeszcze dodać, że wokół nich znaleźliśmy ogromne ilości pyłu, który pozwoli nam dowiedzieć się czegoś o formowaniu się masywnych galaktyk w okresie młodości Wszechświata„.

Chociaż nie rozstrzygnięto jeszcze, czy pył jest podgrzewany przez procesy gwiazdotwórcze zachodzące w galaktyce, czy przez sam kwazar, już sam fakt obecności w pyle pierwiastków takich jak krzem czy węgiel, dostarcza cennych informacji. Skład pyłu świadczy o tym, że już miliard lat po Wielkim Wybuchu narodziły się gwiazdy, a niektóre z nich zestarzały się i zginęły.

„Gwiazdy w kwazarach, które wyprodukowały ten węgiel i krzem, są pewnie podobne do gwiazd, które wytworzyły węgiel znajdujący się w naszym organizmie. To ekscytujące obserwować jak powstawały pierwiastki budujące nasze ciało” – mówi dr Richard McMahon, członek zespołu badawczego. – „Wyglada na to, że kwazary te produkują rocznie około 1000 gwiazd tego samego typu co Słońce„.

SCUBA jest obecnie kamerą rejestrującą promieniowanie podmilimetrowe z największą rozdzielczością. Jej użycie zrewolucjonizowało wiele dziedzin astronomii. Instrument zawiera czułe detektory, bolometry, które są schłodzone do temperatury 0,06 stopnia powyżej zera absolutnego. Instrument działa na JCMT od pięciu lat.

Wykryte przez SCUBA galaktyki zawierają pył o masie 100 milionów mas Słońca. Czarne dziury w ich środku są co najmniej miliard razy masywniejsze niż Słońce i wyzwalają materię o masie 10-100 mas Słońca w ciągu roku.

Rezultaty badań przedstawi dr Kate Isaak na konferencji National Astronomy Meeting w Bristolu. „Nasze badania są częścią obserwacji promieniowania wokół kwazarów, o różnych wartościach przesunięcia ku czerwieni. Obserwując odległe kwazary możemy uchwycić epokę, kiedy powstawał pierwszy pył” – mówi Isaak.