W ostatnim miesiącu 2002 roku dojdzie do niewidocznego w Polsce zaćmienia Słońca. Będzie okazja do obserwacji ośmiu planet naszego układu i trzech planetoid w pobliżu opozycji. Nie zabraknie również spadających gwiazd.

Słońce, wstępując w znak Koziorożca w dniu 22 grudnia, osiągnie najniższy punkt pod równikiem niebieskim – tym samym rozpocznie się astronomiczna zima. Dni w grudniu są coraz krótsze. Momenty wschodu i zachodu Słońca w pierwszym dniu miesiąca nastąpią w Warszawie odpowiednio o godzinie 7:22 i 15:27, a w ostatnim dniu o 7:45 i 15:32.

4 grudnia o godzinie 8:31 nastąpi całkowite zaćmienie Słońca, którego obserwacja będzie możliwa na Oceanie Indyjskim, w prawie całej Afryce oraz zachodniej Australii i części Antarktydy. Faza całkowita będzie trwała 1 minutę i 8 sekund w punkcie o współrzędnych 39 stopni szerokości geograficznej południowej i 59 stopni długości geograficznej wschodniej.

Wolni od blasku Księżyca będziemy w na początku miesiąca. Momenty odpowiednich faz będą miały miejsce: nów 4 grudnia o 8:34, pierwsza kwadra 11 grudnia o 16:48, pełnia 19 grudnia o 20:10 i ostatnia kwadra 27 grudnia o 1:31.

Nisko nad południowo-zachodnim horyzontem od połowy miesiąca będzie można spróbować obserwować Merkurego. Nie będzie to łatwe zadanie, gdyż planeta jaśniejąca z mocą 0 magnitudo, przebywająca w grudniu w gwiazdozbiorze Strzelca, na godzinę po zachodzie Słońca będzie jedynie 4 – 5 stopni nad horyzontem i to tylko przez kilka dni po 27 grudnia.

Jako poranną „gwiazdę” cały czas będzie można obserwować Wenus o jasności -4,6 magnitudo. Wschód planty następować będzie około 4 nad ranem, a na godzinę przed wschodem Słońca jej wysokość nad południowo-wschodnim horyzontem będzie wynosić około 20 stopni. W grudniu Wenus przechodzi z Panny do Wagi.

Zaledwie 2 stopnie od Wenus dojrzeć można Marsa z jasnością 1,6 magnitudo. Czerwona planeta będzie widoczna w tym samym czasie co jej towarzyszka, choć jej obserwacja będzie z pewnością dużo trudniejsza w pobliżu świtu.

Coraz dłużej obserwować możemy na Polskim niebie Jowisza, którego jasność wynosić będzie w grudniu -2,5 magnitudo. Planeta świeci na granicy gwiazdozbiorów Lwa i Raka przez niemal całą noc (na początku miesiąca wschodzi o godzinie 21:00 natomiast pod koniec o 19 godzinie). Jowisz cały czas przybliża się do Ziemi co sprzyja obserwacjom jego tarczy. Ponadto obecnie mamy rzadką okazję obserwacji zjawisk zakryciowych w układzie księżyców planety.

Również przez całą noc w gwiazdozbiorze Byka można dostrzec jasno świecącego (-0,4 magnitudo) Saturna. Planeta w grudniu znajdzie się w opozycji, a zatem warto spojrzeć na nią przez lornetkę lub w miarę możliwości przez teleskop – średnica jej tarczy wynosi w tym miesiącu 21 sekund. Ponadto dużą rozpiętość osiągnie układ pierścieni Saturna, co z pewnością ułatwi obserwacje „Przerwy Cassiniego”. Dla bardziej wymagających obserwatorów nieba, atrakcją będzie również obserwacja najjaśniejszych Księżyców planety – Tetys, Diony, Rei, Tytana i Japetusa.

Coraz trudniej obserwować Urana (5,9 mag.) i Neptuna (8,0 mag.), które przebywają w grudniu w Koziorożcu. Na godzinę po zachodzie Słońca można je próbować odnaleźć kilka do kilkunastu stopni nad zachodnim horyzontem.

Pluton cały czas znajduje się w pobliżu Słońca, toteż jego obserwacja jest niemożliwa.

W grudniu możemy kontynuować obserwacje planetoidy (1) Ceres o jasności 8,6 magnitudo, a także rozpocząć obserwacje dwóch innych planetoid przebywających blisko opozycji. Są to (4) Westa (jasność 7,6 mag.) i (20) Massalia (jasność 8,5 magnitudo).

Od 26 listopada do 15 grudnia promieniują meteory z roju chi-Orionidów, których radiant leży w gwiazdozbiorze Byka i ma współrzędne: rekt. 5h30min, dekl. +23 stopnie. Maksimum aktywności przypada na 2 grudnia, jednak strumień meteorów nawet wtedy jest dość słaby.

Kolejnym rojem są Geminidy aktywne w okresie 7-17 grudnia. Ich radiant leży w Bliźniętach i w czasie maksimum aktywności, 14 grudnia, ma współrzędne: rekt. 7h28min, dekl. +33 stopnie. Jest to bardzo aktywny rój, składający się z białych meteorów bez śladów. W tym roku w obserwacji będzie przeszkadzał Księżyc blisko pełni.

Trzecim – słabym – rojem, który możemy obserwować w grudniu są Monocerotydy, z radiantem o współrzędnych: rekt. 6h40min i dekl. +8 stopni (gwiazdozbiór Jednorożca). Promieniują w okresie od 27 listopada do 17 grudnia z maksimum aktywności 9 grudnia.

Życzę czystego nieba i udanych obserwacji.