– to chyba jedno z najstarszych pytań. Gdy spoglądasz na rozgwieżdżone nocne niebo, zdumiewa Cię jego ogrom. Z pewnością choć raz zastanawiało Cię ile po prostu jest gwiazd w kosmosie? Fascynowało to przez wieki zarówno naukowców jak i filozofów, muzyków, marzycieli…

Spójrz na niebo pogodną nocą, z dala od blasku świateł miast, a gołym okiem zobaczysz kilka tysięcy pojedynczych gwiazd. Nawet w najskromniejszym teleskopie pojawią się miliony więcej. Ile więc gwiazd jest we Wszechświecie? Jak łatwo jest zadać to pytanie, a jakie trudności napotykają naukowcy aby udzielić trafnej odpowiedzi!

Misja ESA Hipparcos oraz jego następczyni, Gaia, katalogują gwiazdy a zatem są oczywistym punktem startowym do wyciągnięcia informacji. Między 1989 a 1993 Hipparcos skatalogował ponad dwa i pół miliona gwiazd w naszej galaktyce. Gaia, której start planowany jest na rok 2012, poszerzy dorobek do około miliarda gwiazd.

Gwiazdy nie są rozrzucone losowo w przestrzeni kosmicznej, lecz są zebrane w olbrzymie grupy zwane galaktykami. Słońce należy do galaktyki nazwanej Drogą Mleczną. Astronomowie szacują, że w samej Drodze Mlecznej jest około 100 miliardów gwiazd. Poza nią są również miliardy gwiazd w milionach innych galaktyk! Matematyka staje się coraz większa i bardziej niekonkretna.

Teleskopy nie potrafią jeszcze odróżnić poszczególnych gwiazd w odległych galaktykach. Astronomowie są więc daleko od policzenia każdej gwiazdy. Nawet następca Teleskopu Hubble’a – planowany do wystrzelenia około 2010 roku Teleskop Kosmiczny Jamesa Webba, wspólne przedsięwzięcie NASA i ESA, nie będzie do tego zdolny. Nawet, jeśli by mógł, liczenie gwiazd we Wszechświecie będzie jak próba zliczenia ziarenek piasku na wszystkich plażach Ziemi. Jednakże astronomowie chcą pewniej i sprytniej dojść do rzetelnego wyniku.

Wiedza jak szybko tworzą się gwiazdy może wnieść więcej pewności do obliczeń. Wśród innych urządzeń, kosmiczne obserwatorium podczerwieni Herschel ESA, jakie zostanie wystrzelone około 2007 roku, będzie rejestrowało tempo formowania się gwiazd w historii kosmosu. Jeśli potrafisz oszacować tempo powstawania gwiazd, będziesz w stanie ocenić ile gwiazd jest dziś we Wszechświecie.

W roku 1995 zdjęcie z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a wskazało, że formowanie gwiazd osiągnęło maksimum około siedem miliardów lat temu. Ostatnio jednak astronomowie myślą inaczej. Goran Pilbratt, naukowiec pracujący przy projekcie Herschel, tłumaczy: „Zdjęcie Głębokiego Pola Hubble’a zostało wykonane w falach optycznych a są dowody, że dużo wczesnych formacji gwiazd ostało ukrytych przez gęste obłoki pyłu„. Blokują one promieniowanie widzialne i zmieniają światło gwiazd na podczerwień, czyniąc je niewidzialne dla HST. „Herschel jest zaprojektowany by obserwować ewolucję Wszechświata, we właściwych długościach fali, w których większość niewidocznych formacji gwiazd może być zobaczona„.

Dysponując teleskopem Herschel astronomowie zobaczą o wiele więcej gwiazd niż poprzednio. Będziemy krok bliżej dostarczenia rzetelnego oszacowania odpowiedzi na zadawane tak często w przeszłości pytanie – „ile jest gwiazd we Wszechświecie?

Autor

Wojciech Rutkowski