Według mitologii greckiej Prometeusz wykradł bogom ogień i nauczył posługiwać się nim śmiertelników. W pewnym sensie historia się powtarza: Prometeusz, księżyc Saturna, został „przyłapany” przez sondę Cassini na przechwytywaniu materii z jednego z pierścieni.

Prometeusz – księżyc kształtem przypominający ziemniaka – jest też podejrzewany o wywoływanie zaburzeń w budowie pierścienia F Saturna. Pierścień F jest nieregularnym, wąskim pierścieniem pomiędzy dwoma małymi księżycami: Prometeuszem i Pandorą.

Na zdjęciu widzimy wąski pierścień F Saturna i wewnętrznego satelitę (1980S27 – Pandora) pełniącego rolę „pasterza”. Zdjęcie zostało zrobione przez sondę Voyager 2 z odległości 365 000 kilometrów. Na zdjęciu widoczne są szczegóły o wielkości 6 kilometrów. Satelita jest wydłużony i ma nieregularny kształt, a jego najdłuższa oś wskazuje centrum Saturna (prawy górny róg). Zdjęcie nie ukazuje skomplikowanej budowy pierścienia, również zaobserwowanej przez sondę.

Pierwszy raz przechwytywanie materii oraz szczegóły zaburzeń w pierścieniu zostały zaobserwone przez sondę Cassini. Na zdjęciu wykonanym 29 października widać smugę materii między pierścieniem F a Prometeuszem. Inne zdjęcia pokazują też przemieszczające się w pierścienu zaburzenia – zgrubienia i zygzaki – najprawdopodobniej też spowodowane przez Prometeusza. W ciągu dwóch godzin zaburzenia przesuwały się o około jedną ósmą obwodu pierścienia F wraz z budującą go materią.

Naukowcy nie są pewni, jak Prometeusz oddziałuje z materią pierścienia F, ale najpewniej są to siły grawitacyjne wyciągające materię na zewnątrz pierścienia. Ostatecznie cząsteczki, których ruch uległ zaburzeniu, kierowane są na nieco inną orbitę wokół Saturna. Co ciekawe, zaburzenia występują tylko w określonych miejscach pierścienia, gdzie mogą osiagać duże rozmiary. Na zdjęciu Cassiniego widoczna jest luka w wewnętrzym pasie pierścienia F oraz zaburzony przebieg środkowego, najjaśniejszego pasa.

Przykład Prometeusza pozwoli naukowcom dokładniej zbadać wzajemne oddziaływanie grawitacyjne księżyców Saturna z jego pierścieniami, co może wyjaśnić obserwowaną złożoną strukturę pierścieni.

Autor

Wojciech Rutkowski