Pyłowy dysk wokół bliskiej gwiazdy, Wegi, jest większy niż myślano wcześniej. Spowodowane jest to prawdopodobnie zderzeniami jakichś obiektów, przypuszczalnie o rozmiarach Plutona.

Teleskop Spitzera zarejestrował pył będący efektem takich zderzeń. Jak się zdaje, młode planety zderzyły się rozbijając się na kawałki, które z kolei zderzały się ponownie, produkując pył i „gruz”. Promieniowanie Wegi podgrzewa ten pył, który reemituje je w podczerwieni, co też zaobserwowano teleskopem Spitzera.

Wega, znajdująca się 25 lat świetlnych od nas, w gwiazdozbiorze Lutni, jest piątą z najjaśniejszych gwiazd na nocnym niebie. Jest 60 razy jaśniejsza od Słońca. Obserwacje Wegi w 1984 z satelity IRAS (Infrared Astronomical Satellite) pozwoliły pierwszy raz na znalezienie dowodu na istnienie pyłowego dysku wokół tak „typowej ” gwiazdy. Ponieważ Wega jest dość bliska i zwrócona biegunem ku nam, stwarza to świetne warunki do dokładnych badań pyłowego dysku wokół niej.

Dysk Wegi to kolejny dowód, że powstawanie układów planet to dość chaotyczny proces” – mówi dr Kate Su z University of Arizona w Tucson.

Według dr Kate Su, powstający pył jest „zdmuchiwany” na dalszą odległość od gwiazdy przez jej ciśnienie promieniowania. Zderzenia, które wyprodukowały pył musiały mieć miejsce względnie niedawno – w ciągu ostatnich milionów lat.

Naukowcy twierdzą, że taki dysk, to zjawisko krótkotrwałe. Rozmiary ziaren pyłu, które go tworzą, to około kilku mikronów. Ziarna pyłu są zdmuchiwane w przestrzeń międzygwiazdową w bardzo krótkim czasie – rzędu tysiąca lat.

Podczerwone zdjęcia dysku pyłowego wokół Wegi z Telekopu Spitzera. Z lewej (niebieskie) w pasmie 24 mikronów, z prawej – w pasmie 70 mikronów. Rozmiar dysku oszacowano na 815 AU. Na podstawie dokładnych pomiarów jasności dysku stwierdzono, że między gwiazdą a nim znajduje się przerwa o promieniu 86 AU.

Całkowita masa pyłu w dysku wokół Wegi jest szacowana na jedną trzecią masy Księżyca. Aby utrzymać długo tak masywny dysk, Wega musiałaby mieć ogromną ilość materii w krążących wokół planetach. Zderzenia zaś musiałyby zachodzić niewiarygodnie intensywnie. Wega świeci od ok. 350 milionów lat, czyli jest 13 razy młodsza niż Słońce. Porównując te skale czasowe można dojść do wniosku, że najtrafniejsza jest hipoteza krótkotrwałego dysku.

Dr Kate Su i współpracownicy są zadziwieni rozmiarami dysku, bowiem ma on promień przynajmniej 815 AU (jednostek astronomicznych) – czyli 20 razy większy niż Układ Słoneczny. Między gwiazdą a dyskiem znajduje się przerwa o promieniu 86 AU (dwukrotna odległość Plutona od Słońca!).

Autor

Leszek Błaszczyk

Komentarze

  1. Ksiądz Robak    

    Masa — 1/3 masy księżyca? Myslałem, że dysk Wegi to masa conajmniej Jowisza. :((
    Jak się zaczyna od 96 AU to może jednak są tam jakieś planety?
    Ciekawe jak na podstawie tych dwóch obrazków oszacowano masę pyłu i to ,że jest przerwa między dyskiem a gwiazdą.

    1. Leszek B.    

      Przerwa — Odpowiedzi na drugie pytanie proszę szukać w zaktualizowanym opisie zdjęcia.

      Pozdrawiam

  2. Jerzy    

    przy okazji — przy okazji gigantycznego dysku pylowego wokol Wegi chcialbym przypomniec o najwiekszym znanym w Naszym Wszechswiecie obiekcie ktorym jes epsilon Woznicy/Kozlatko/ ktorej skladnik/bo to uklad podw./wiekszy ma srednice przeszlo cztery miliardy kilometrow a zatem nasz uklad sloneczny zmiescilby sie po orbite Saturna.Pisze bo Saturn i jego ksiezyce to temat aktualny,no i te odleglosci !!!
    Czteromiliardowy obiekt to glownie kondensacja pylu wokol rodzacej sie prawdopodobnie gwiazdy.Czy cos pomylilem ???

    1. Robak    

      Epsilon Aurigae — Właśnie szperam po internecie i szukam danych na temat Epsilon Aurigae,
      (czego to dotyczy post powyżej) i na stronie http://www.daviddarling.info/encyclopedia/E/Epsilon_Aurigae.html
      brzmi to mniej więcej tak: „One of the strangest and least understood stars in the sky” czyli jedna z największych i najmniej zrozumianych gwiazd na niebie.
      Jest to prawdopodobnie układ podwójny lub nawet potrójny dodatkowo z dyskiem pyłowym.
      Ciekawe, że nie ma tzw. gwiazdowej encyklopedi w języku polskim.
      A wszystko wskazuje na to, że każda ma w sobie coś własnego niepowtażalnego. Może postanie kiedyś taki serwis? Fajnie jest spojżyć na niebo i wiedzieć, co jest czym. :))
      Dysk pyłowy Wegi kojarzy mi się z pierścieniem Saturna – obydwa powstały przez kosmiczne katastrofy, ciekawe czy też ma swojego „Tytana”?

      1. Jerzy    

        fajnie,fajnie ….. — …..jest wiedziec.
        A co do ewentualnego towarzysza Wegi-gdyby istnial dawno bylby odkryty
        poniewaz Wega nalezy do gwiazd grupy lokalnej wraz ze Sloncem.
        Odl. od S. – 26 lat swiatla wiec niedaleko.A jezeli tak to ewentualne anomalia w ruchu wlasnym juz by odkryto.Ruch wlasny 0,34 sek.katowych na rok,predkosc radialna ujemna -13.9 km/s./dane z 1980 r/
        Istotnie brakuje katalogu/kompletny zbior/ale dla malo lub srednio zaawansowanych.Zawodowi astronomowie maja z czego korzystac.Pozwol ze nie bede tych kat.wymienial.
        Badz zdrow i czesto zagladaj do ksiegarni,od czasu do czasu cos ciekawego kupisz,mozesz rowniez poprosic i zamowia co potrzebne-w miare mozliwosci.

  3. Mierniczy    

    Zauważyli… — Dlatego że jest tak duży, zauważono go i oszacowano rozmiary

Komentarze są zablokowane.