Skomplikowane wstęgi święcącego gazu wiją pośród niezliczonych ilości gwiazd – można to zaobserwować na fotografii uzyskanej dzięki połączeniu danych z Hubble Space Telescope i z Chandra X-ray Observatory. Gaz pochodzi od pozostałości supernowej opisanej symbolami N132D, wyrzuconych w przestrzeń kosmiczną w wybuchu masywnej gwiazdy około 3000 lat temu w Wielkim Obłoku Magellana.

Złożona struktura N132D jest efektem rozprzestrzeniania się z ponaddźwiękową prędkością fali uderzeniowej, wypychającej międzygwiezdny gaz w Wielkim Obłoku Magellana. Daleko w tyle za pozostałościami Hubble dostrzegł w świetle widzialnym rożkokształtne chmury wodoru (kolor różowy) oraz lekko purpurowe wstęgi, odpowiadające świecącym obszarom emisji tlenu. Gęste tło kolorowych gwiazd Wielkiego Obłoku Magellana przebija się także w zdjęciu z Hubble’a.

Duża chmura gazu w kształcie podkowy po lewej stronie pozostałości świeci w promieniowaniu X. Żeby móc emitować promieniowanie X, gaz musi być podgrzany do temperatury blisko 10 milionów stopni Celsjusza. Fala uderzeniowa powstała po wybuchu supernowej porusza się z prędkością prawie 2000 kilometrów na sekundę, mimo niskiej gęstości kontynuując swoją ucieczkę. Właśnie czołówka fali uderzeniowej – kiedy to materiał pochodzący z wybuchu supernowej zderzył się z cząsteczkami otaczającego gwiazdę międzygwiezdnego gazu – odpowiada za wysoką temperaturę.

Szacuje się, że gwiazda, której pozostałości znamy pod nazwą N132D, miała masę 10-15 mas Słońca. Tego typu pozostałości po supernowej dostarczają rzadkiej możliwości bezpośredniej obserwacji gwiazdowego materiału, utworzonego z elementów jeszcze dość niedawno znajdujących się we wnętrzu gwiazdy. Jest to więc pewnego rodzaju źródło informacji na temat ewolucji gwiazd. oraz powstawania w reakcjach jądrowych w ich wnętrzach pierwiastków takich jak tlen. Badania takie pozwalają również na kompletowanie danych na temat wzbogacania międzygwiezdnego gazu w rozmaite pierwiastki wskutek wybuchów supernowych. Jest to ważne zagadnienie, ponieważ materiał ten zostanie w przyszłości wykorzystany do tworzenia nowych gwiazd i ich planet.

Wielka Mgławica Magellana – widoczna tylko z południowej półkuli – jest nieregularną galaktyką leżącą w odległości około 160000 lat świetlnych od Drogi Mlecznej.

Złożona fotografia pozostałości supernowej N132D powstała dzięki pracy zespołu Hubble Heritage. Wykorzystano zdjęcie wykonane w styczniu 2004 roku w świetle widzialnym przy pomocy Hubble’s Advanced Camera for Surveys oraz roentgenowski obraz uzyskany w lipcu 2000 roku przez Chandra’s Advanced CCD Imaging Spectrometer. To pierwsze wykorzystanie danych na temat jednego obiektu, uzyskanych przez dwa różne kosmiczne obserwatoria. Dane z Hubble’a zostały rozdzielone na niebieską, zieloną i czerwoną część widma, tak samo jak różowe światło pochodzące od świecącego wodoru. Zdjęcie Chandry dostarczyło informacji w kolorze niebieskim – z racji znacznie wyższych energii cząstek emitowanej przez cząsteczki gorącego gazu. Gaz został wykryty jedynie przez Chandrę, nie udało się odnaleźć jego odpowiednika w paśmie promieniowania widzialnego.

Autor

Łukasz Wiśniewski