Naukowcy z polskiego projektu badawczego OGLE odkryli planetę zaledwie 5,5 razy większą od Ziemi. To najmniejsza z dotychczas odkrytych planet pozasłonecznych!

Obiekt, oznaczony OGLE-2005-BLG-390Lb, okrąża swoją gwiazdę (o pięciokrotnie mniejszej masie niż Słońce) w ciągu 10 lat, znajdując się od niej trzy razy dalej niż Ziemia od Słońca. Planeta jest prawdopodobnie mroźna i skalna, a temperatura na powierzchni to -220? C. Układ znajduje się w pobliżu środka naszej Galaktyki, w odległości 20 tysięcy lat świetlnych od Ziemi.

Projekt OGLE, prowadzony przy Uniwersytecie Warszawskim, polega na regularnej, masowej obserwacji ponad 200 milionów gwiazd. Projekt ma na celu poszukiwanie zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego, jednak „przy okazji” zasłynął z odkryć pozasłonecznych planet.

Efekt soczewkowania grawitacyjnego obserwujemy, gdy między odległą gwiazdą a Ziemią znajdzie się masywny obiekt, który poprzez swoją grawitację zadziała dla światła biegnącego z gwiazdy jak soczewka (uginając nieco bieg promieni), wzmacniając blask tej gwiazdy. Takie zjawisko zachodzi rzadko, dlatego w projekcie obserwuje się tak wiele gwiazd.

Wykres przedstawia zmiany blasku gwiazdy oznaczonej OGLE-2005-BLG-390, wokół której – w wyniku obserwacji zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego – odkryto planetę.

Gdy OGLE trafi na ślad mikrosoczewki grawitacyjnej, na taki obiekt kieruje się sieć teleskopów, aby jak najdokładniej zbadały zjawisko i biorące w nim udział gwiazdy. Rejestrując zmiany natężenia światła odległej gwiazdy można wyciągnąć wnioski na temat obiektu, działającego jako soczewka. Tak właśnie odkryto opisywaną planetę – również ona spowodowała wzrost jasności gwiazdy, co widać na krzywej blasku.

Dzięki mikrosoczewkowaniu grawitacyjnemu i projektowi OGLE w ten sposób odkryto właśnie trzecią planetę. Pięć kolejnych planet OGLE udało się wykryć, gdy te przechodziły na tle swoich macierzystych gwiazd (tak jak z Ziemi obserwujemy tranzyt Merkurego czy Wenus) powodując przy tym nieznaczny spadek jasności tych gwiazd.

Odkrycie „podejrzanej” gwiazdy to zasługa polskiego projektu OGLE i takich osób jak prof. Bohdan Paczyński z University of Princeton i prof. Andrzej Udalski z Uniwersytetu Warszawskiego. Polski teleskop w obserwatorium Las Campanas w Chile obserwuje co noc ponad 100 milionów gwiazd. 11 lipca 2005 roku wykrył pojaśnienie gwiazdy OGLE-2005-BLG-390, zjawisko potwierdził inny projekt – MOA, do obserwacji włączyły się sieci teleskopów PLANET i RoboNet. Na przełomie lipca i sierpnia blask gwiazdy wzrósł trzykrotnie, po czym 10-11 sierpnia odległa gwiazda znowu nieco pojaśniała. To wskazało na istnienie planety krążącej wokół gwiazdy – mikrosoczewki grawitacyjnej. Łącznie w odkryciu miało swój udział 73 naukowców z 12 krajów świata.

Astronomowie wiążą duże nadzieje z obserwacją mikrosoczewkowania grawitacyjnego jako metody, dzięki której są w stanie badać odległe światy. Podczas gdy zasięg spektroskopii to „zaledwie” 400 lat świetlnych, a obserwowane tranzyty pozasłonecznych planet zachodzą 3 tysiące lat świetlnych od Ziemi, nowoodkryta planeta jest odległa aż o 20 tysięcy lat świetlnych. Przy czym odkryta planeta jest nie tylko odległa, ale i rekordowo mała.

Polski projekt OGLE ma największe osiągnięcia w badaniu mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Naukowcy z OGLE po raz pierwszy odkryli planetę metodą zaćmieniową jak i soczewkowania. Co roku wykrywa się około 500 zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego, informacje o nich szybko trafiają do wiadomości naukowców na całym świecie, dzięki czemu można dokładnie badać najciekawsze przypadki.

Autor

Wojciech Rutkowski

Komentarze

  1. Elic    

    Gratulacje! — Gratuluję! Jak miło się czyta takie doniesienia 🙂

  2. easyfly    

    Fajnie — tylko dlaczego na stronie eso.org nie ma polskiej flagi?!

    ____
    http://easyfly.pl

  3. kbk    

    wykonalismy krok milowy — w zdobyciu nieskonczonosci

  4. szpieg z krainy deszczowców    

    Polakom gratulujemy astronomów! — Kto odkrył pierwsze planety pozasłoneczne? Przy tym: planety pulsara? Polak (prof. Wolszczan)! Kto odkrył pierwszą planetę w ciasnym układzie wielokrotnym? Polak (dr Konacki)! Kto zainicjował projekt OGLE i wymyślił pierwszą metodę pozwalającą znajdować planety wielkości Ziemi? Polak (prof. Paczyński)!

    Nawiasem mówiąc: kto zidentyfikował PIERWSZY układ planetarny wokół gwiazdy ciągu głównego? Polak!!! Niejaki Mikołaj Kopernik…

    1. Fallen    

      Galileusz… — … też był Polakiem, tylko się przeprowadził do Pizy. I nazywał się Wiesław Dobromił Ścibor Galiszewski, Włosi tego nie przetrawili i wymyślili jakieś dziwne Galileo Galilei 😉

      1. szpieg z krainy deszczowców    

        [wszyscy to wiedzą, ale może warto przypomnieć] — … a Kopernik była kobietą!

  5. Oskar.K    

    Planety prawie ziemskie. — Co do masy, to najbardziej przypominają planety Wolszczana.Że krążą wokół pulsara?!A czy OGLE-05-390L b, lub Gliese 876 d, bardziej nadają sie do życia?

Komentarze są zablokowane.