W poniedziałek wieczorem, 26 października, zakończyła się trwająca od 17 października trzecia Międzynarodowa Olimpiada Astronomiczna i Astrofizyczna (International Olympiad on Astronomy and Astrophysics), odbywająca się w stolicu Iranu, Teheranie. Polska reprezentacja odniosła spory sukces, zdobywając 3 medale i wyróżnienie.
Celem organizacji międzynarodowych olimpiad jest zainteresowanie uczniów z całego świata daną dziedziną wiedzy oraz rozwijanie międzynarodowej współpracy. Są one także szansą na zaprzyjaźnienie się z ludźmi z inny krajów i poznanie ich kultur.
Pierwsza IOAA odbył się dwa lata temu w Tajlandii, druga w Indonezji. Każdy kraj może przysłać pięcioosobową reprezentację. W tegorocznej olimpiadzie wzięło udziałó ostatecznie 20 państw, reprezentowanych przez około 90 uczniów. Podczas dwóch poprzednich olimpiad Polacy zdobyli 2 złote medale, 4 srebrne oraz 4 wyróżnienia.
W tym roku Polskę reprezentowało czworo uczniów, laureatów tegorocznej Olimpiady Astronomicznej. Do Iranu pojechała także dwójka opiekunów – dr Grzegorz Stachowski oraz Jacek Szczepanik, dyrektor Planetarium Śląskiego. Opiekunowie wszystkich reprezentacji mają ważny udział w olimpiadzie – przede wszystkim tłumaczą zadania na języki narodowe, ale także dyskutują nad ich treścią, uczestniczą w sprawdzaniu prac i podejmują decyzje dotyczące nagród.
Polska reprezentacja na trzeciej Międzynarodowej Olimpiadzie Astronomicznej i Astrofizycznej. Od lewej: Pan Jacek Szczepanik, dr Grzegorz Stachowski, Patryk Pjanka, Grzegorz Gajda, Rafał Sikora, Przemysław Mróz fot. Grzegorz Stachowski
Każdy z naszych reprezentantów zdobył w tym roku coś cennego: Przemysław Mróz – złoty medal i trzecie miejsce w ogólnej klasyfikacji, Patryk Pjanka – srebrny medal, Grzegorz Gajda – brązowy medal, Rafał Sikora – wyróżnienie.
Zawody odbyły się w 3 częściach: teoretycznej, praktycznej i obserwacyjnej. Podczas trwającej 5 godzin części teoretycznej uczestnicy musieli rozwiązać 15 krótkich zadań, o rozmaitej treści – od obliczenia jak nisko położone gwiazdy można dostrzec ze szczytu najwyższej góry w Iranie, przez oszacowanie odległości Marsa do Słońca korzystając tylko z danych i metod znanych w czasach Kopernika, aż do obliczenia zmiany promienia orbity Ziemi, spowodowanej przez utratę masy przez Słońce w wyniku reakcji jądrowych. Do rozwiązania były także dwa duże zadania, związane z oszacowaniem jasności i ilości gwiazd w dysku Drogi Mlecznej oraz obliczeniami związanymi z torem pocisku wystrzelonego z Ziemi.
Część praktyczna to analiza danych obserwacyjnych – jedno zadanie polegało na analizie „obrazka” (podane zostały jasności kolejnych pikseli na zdjęciu) kilku gwiazd, w drugim zaś celem obserwacji Wenus było wyznaczenie jej orbity. W części obserwacyjnej uczestnicy musieli ustawić teleskop na jedną z gwiazd i podać jej deklinację i kąt godzinny.
Widok na Teheran z tarasu Milad Tower, fot. Rafał Sikora
Część nie związana z nauką nie udała się Irańczykom wybitnie – gościom nie dane było zobaczyć praktycznie nic z ogromu irańskich zabytków. Jedynymi ciekawymi punktami programu były wycieczka na wieżę telekomunikacyjną Milad Tower oraz przejażdżka kolejką linową na górę Tochal, należącą do łańcucha górskiego Elburs, górującego 1500 metrów nad silnie zanieczyszczonym, dziesięciomilionowym Teheranem. Wspomnieć także należy że ostatniego dnia olimpijczycy spotkali się z prezydentem Iranu, Mahmudem Ahmadineżadem i wysłuchali jego przemówienia.
Za dwa lata Międzynarodowa Olimpiada Astronomiczna i Astrofizyczna, o ile nie zdarzy się nic nieprzewidzianego, odbędzie się w Polsce – na pewno będzie potrzebna pomoc wolontariuszy. Więcej informacji (w tym treści zadań) dostępnych jest na stronie internetowej olimpiady – ioaa2009.ir.
