Obecny tydzień jest ostatnim tygodniem tegorocznego lata. W czwartek 23 września zaczyna się astronomiczna jesień. Dwa dni wcześniej, w niedawno zakończony wtorek, dwie planety Układu SłonecznegoJowiszUran – znalazły się w opozycji do Słońca. Tuż przed wschodem Gwiazdy Dziennej można próbować dostrzec Merkurego, zaś przez całą noc – kometę 103P Hartley. Wszystkiego dopilnuje Księżyc, który również w czwartek 23 września znajdzie się w pełni i będzie świecił prawie przez całą noc.

Po przerwie spowodowanej awarią komputera na łamy AstroNETu powraca kalendarz astronomiczny. Wydarzenia tego tygodnia zacznę od opisu wędrówki po niebie naturalnego satelity Ziemi, który odwiedzi dwie będące w opozycji planety krążące wokół Słońca.

W poniedziałek i wtorek Księżyc był w odwiedzinach w konstelacji Wodnika, cztery kolejne dni spędzi w Rybach, zaś w niedzielę przejdzie do gwiazdozbioru Barana. Pełnia Księżyca wypada dokładnie w środku tygodnia, czyli w czwartek 23 września o godzinie 11:17 i do tego czasu faza i jasność Srebrnego Globu będzie rosła, a potem zacznie spadać.

Gwiazdozbiory odwiedzane w tym tygodniu przez Księżyc składają się z raczej słabych gwiazd, a jego silny blask dodatkowo utrudni ich odszukanie. Dlatego głównym wydarzeniem związanym z Księżycem jest jego przejście w pobliżu pary planet: Jowisza i Urana. We wtorek 21 września obie planety Złączenie i dwie opozycje„>znalazły się w opozycji i aktualnie przebywają blisko siebie. Najmniejsza odległość między planetami miała miejsce w niedzielę 19 września i wynosiła około 48 minut kątowych. Teraz dystans ten już rośnie, ale do niedzieli zwiększy się jedynie do 62'. Kolejne minimum odległości kątowej między planetami nastąpi w styczniu przyszłego roku, kiedy obie planety będą zbliżały się do koniunkcji ze Słońcem.

W tym tygodniu obie planety będą miały największe rozmiary kątowe i jasności w ciągu roku. I tak: Jowisz będzie świecił z jasnością -2,9 magnitudo, a jego tarcza będzie miała rozmiary 50″; natomiast Uran ma jasność +5,7 wielkości gwiazdowej, natomiast jego tarcza ma rozmiar 3,7 sekundy kątowej. Z tego względu Jowisz będzie bardzo łatwo zauważalny, ponieważ jest drugim co do jasności – po Księżycu – obiektem na nocnym niebie, a przez lornetkę (w sprzyjających okolicznościach gołym okiem) tuż nad nim można dostrzec Urana.

Jak zawsze w układzie księżyców galileuszowych Jowisza dojdzie do kilku ciekawych zjawisk. W tym roku nie można jednak liczyć na wzajemne zakrywanie się księżyców, ponieważ płaszczyzny ich orbit nie leżą już na linii naszego widzenia. Ale kolejny sezon zakryciowy już za 4 lata.

Co będzie można zobaczyć w tym tygodniu?

  • 21 IX 19:50 – Ganimedes chowa się za tarczą Jowisza,
  • 21 IX 22:55 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (tuż na wschód od tarczy planety),
  • 22 IX 4:00 – wejście Europy i jej cienia na tarczę Jowisza,
  • 23 IX 5:10 – wejście Io i jej cienia na tarczę planety,
  • 23 IX 22:15 – Europa chowa się za tarczą planety,
  • 24 IX 1:09 – wyjście Europy z cienia Jowisza,
  • 24 IX 2:25 – Io chowa się za tarczę planety,
  • 24 IX 4:43 – wyjście Io z cienia planety,
  • 24 IX 23:34 – wejście Io na tarczę planety,
  • 24 IX 23:39 – wejście cienia Io na tarczę planety,
  • 25 IX 1:48 – zejście Io z tarczy planety,
  • 25 IX 1:54 – zejście cienia Io z tarczy planety,
  • 25 IX o zmierzchu Europa i jej cień na tarczy Jowisza,
  • 25 IX 19:48 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 25 IX 20:04 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 25 IX 20:51 – Io chowa się za tarczę Jowisza,
  • 25 IX 23:12 – wyjście Io z cienia Jowisza,
  • 26 IX o zmierzchu Io i jej cień na tarczy,
  • 26 IX 20:13 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 26 IX 20:23 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza.

W sobotę 25 września Księżyc przesunie się już do gwiazdozbioru Barana (zmniejszy przy tym fazę do 94%) i będzie można go odnaleźć blisko najjaśniejszych gwiazd tej konstelacji. Srebrny Glob będzie znajdował się około 9.5 stopnia na południowy zachód od Hamala, niecałe 6 stopni od Sheratana i trochę ponad 4? od gwiazdy Mesatrhim.

Animacja pokazuje położenie Merkurego nad wschodnim horyzontem w czwartym tygodniu września 2010.

Rysunek wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Bieżący tydzień jest bardzo dobrą okazją do odnalezienia Merkurego, którego tuż przed wschodem Słońca można odnaleźć w gwiazdozbiorze Lwa. Powyższa animacja pokazuje położenie planety na 45 minut przed świtem. Od podanego czasu trzeba odjąć lub dodać 20 minut, jeśli obserwator znajduje się odpowiednio na granicy wschodniej lub zachodniej naszego kraju.

19 września planeta była w maskymalnej elongacji zachodniej (niecałe 19°) i 45 minut przed świtem znajduje się ona około 8° nad wschodnim horyzontem. Obecny okres jest najlepszym okresem widoczności Merkurego do końca roku. Jak podczas każdej elongacji zachodniej Merkury będzie oddalał się od Ziemi, w związku z czym będzie malała średnica kątowa jego tarczy, ale będzie za to rosła faza i jasność planety. Szczegóły pokazuje poniższa tabela:

Szczegóły widoczności Merkurego 45 minut przed świtem we wrześniu 2010
DataGodzinaWysokość

[°]

Jasność

[m]

Faza

[%]

Średnica

kątowa [″]

20 września5:408,3-0,4507,0
21 września5:418,3-0,5556,8
22 września5:438,2-0,6596,6
23 września5:447,9-0,7636,5
24 września5:467,6-0,8686,3
25 września5:487,3-0,9716,1
26 września5:496,8-0,9756,0

Mapka pokazuje położenie komety 103P Hartley w czwawrtym tygodniu września 2010.

Rysunek wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Ostatnim akcentem początku jesieni jest kometa 103P Hartleya 2. Kometa przebywa obecnie w gwiazdozbiorze Andromedy i przesuwa się w kierunku gwiazdozbioru Kasjopei, czyli znajduje się w obszarze nieba, który w Polsce jest stale nad horyzontem oraz w tym momencie jest w opozycji do Słońca. Dlatego kometę najlepiej obserwować około godziny 1 w nocy, gdy znajduje się ona w pobliżu zenitu.

Kometa świeci obecnie z jasnością około +7 magnitudo i z biegiem czasu jej jasność będzie rosła. W lornetkach wygląda jak mgiełka. Jednak ten tydzień nie będzie dobrym czasem do jej obserwacji ze względu na bliski pełni Księżyc. W przyszłym tygodniu będzie można próbować dojrzeć kometę przed jego wschodem.

Zachęcam do częstej obserwacji komety Hartleya, ponieważ te obiekty lubią sprawiać niespodzianki (jak widoczna kilka lat temu kometa Holmesa).

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher