Koniec drugiego miesiąca jesieni zbiegł się z powrotem Wenus na polskie niebo, po dość długiej nieobecności spowodowanej przechodzeniem za Słońcem. Niewiele wcześniej na porannym niebie zaczął być widoczny Saturn. Obie planety są jeszcze słabo widoczne, ale sytuacja dość szybko ulegnie poprawie. Bardzo dobrze widać za to bardzo jasnego Jowisza, nieco mniej jasnego Marsa i najjaśniejszy na nocnym niebie Księżyc. Całość uzupełnią meteory z roju Leonidów.

Opis wydarzeń na listopadowym nieboskłonie zacznę od Księżyca, który w tym tygodniu również będzie widoczny bardzo dobrze mimo słabnącego blasku. W piątek 18 listopada o godzinie 16:09 naturalny satelita Ziemi przejdzie przez III kwadrę, prezentując wtedy tarczę oświetloną dokładnie w połowie.

Poniedziałkową noc Srebrny Glob spędzi na pograniczu gwiazdozbiorów Byka, Bliźniąt i Oriona. Jego faza będzie jeszcze bardzo duża (91%), a w chwili pokazanej na mapce świecić będzie niecałe 2° na wschód od gwiazdy ζ Tauri symbolizującej południowy róg Byka.

Kolejne dwa dni Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Bliźniąt, natomiast w czwartkowy poranek, 17 listopada Księżyc dotrze do Raka. Jego blask będzie już dużo mniejszy niż podczas pełni, ponieważ faza wyniesie 67%. W Raku znajdują się dwie znane gromady otwarte gwiazd M44 oraz M67, które dzięki Księżycowi może być łatwiej odnaleźć niedoświadczonym obserwatorom nieba. Około 2 w nocy Księżyc będzie oddalony od pierwszej z wymienionych gromad o ponad 6° i prawie 7° od drugiej, tworząc w tym momencie prawie trójkąt równoramienny.

W sobotę 19 listopada Księżyc spotka się z Marsem. Srebrny Glob zmieni już swój kształt w sierp. Na razie jeszcze gruby o fazie 45%, jednak w kolejnych dniach księżycowy sierp szybko będzie chudnąć. Tej nocy Srebrny Glob zawita na chwilę do gwiazdozbioru Sekstantu, jednak ciekawsze będzie spotkanie z Regulusem i Marsem. Księżyc przejdzie około 6,5 stopnia na południe od tych ciał niebiańskich. Tutaj również utworzy się trójkąt równoramiennny, ale trzecie ramię trójkąta będzie wyraźnie krótsze, gdyż odległość kątowa Marsa od Regulusa będzie wynosić niewiele ponad 4°.

Sam Mars (w przeciwieństwie do Księżyca) jest widoczny coraz lepiej: jego tarcza urośnie do 6,6 sekundy kątowej, prezentując 90-procentową fazę, którą da się zobaczyć przez kilkunastocentymetrowe teleskopy o powiększeniu ponad 100x. Czerwona Planeta świeci już ponad 0,5 magntudo silniej niż czyniła to w trakcie wakacji i obecnie może pochwalić się blaskiej 0,9 magnitudo.

Mapka pokazuje położenie radiantu meteorów Leonidów w trzecim tygodniu listopada 2011 roku.     Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Księżyc będzie miał wpływ na widoczność jeszcze jednego zjawiska: corocznego roju meteorów Leonidów. Jak zawsze maksimum aktywności roju przypada w nocy z 17 na 18 listopada, czyli akurat wtedy, gdy niedaleko radiantu znajdzie się Księżyc w fazie 55%. Dzięki niemu meteory będą słabiej widoczne niż w czasie nocy bezksiężycowej, ale i tak warto na nie zapolować podczas sprzyjającej pogody.

W tym roku mniej więcej o godzinie 4:40 naszego czasu spodziewane jest około 20 meteorów na godzinę. Nie jest to jakaś imponująca wielkość, ale Leonidy należą do najbardziej widowiskowych meteorów, ponieważ ich prędkość zderzenia z atmosferą Ziemi wynosi 72 km/s, co powoduje, że są one bardzo jasne i często zostawiają smugi, podobnie jak troszkę wolniejsze Perseidy. A być może rój sprawi pozytywną niespodziankę.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w trzecim tygodniu listopada 2011 roku.     Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Przez większą część nocy jest widoczny Jowisz. Planeta powoli oddala się od Ziemi i jej blask trochę się zmniejsza. Jednak w dalszym ciągu największa planeta Układu Słonecznego jest widoczna bardzo dobrze: Jowisz świeci z jasnością -2,9 wielkości gwiazdowej, zaś jego tarcza ma średnicę 49″.

W układzie księżyców galileuszowych planety będzie można zaobserwować następujące zjawiska:

  • 14 listopada, godz. 20:42 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 14 listopada, godz. 21:08 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 14 listopada, godz. 22:52 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 14 listopada, godz. 23:20 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 1:16 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 2:44 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 2:52 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 4:46 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 15 listopada, godz. 18:00 – Io chowa się za tarczę planety (początek zakrycia),
  • 15 listopada, godz. 20:38 – wyjście Io z cienia planety (koniec zaćmienia),
  • 16 listopada, godz. 17:18 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 16 listopada, godz. 17:48 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 18 listopada, godz. 16:44 – wejście Ganimedesa w cień planety (tuż przy północno-wschodniej krawędzi planety, początek zakrycia),
  • 18 listopada, godz. 18:38 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 19 listopada, godz. 1:30 – wejście Europy na tarczę planety,
  • 19 listopada, godz. 2:34 – wejście cienia Europy na tarczę planety,
  • 19 listopada, godz. 3:52 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 20 listopada, godz. 4:02 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 20 listopada, godz. 4:36 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 20 listopada, godz. 19:42 – Europa chowa się za tarczę planety (początek zakrycia),
  • 20 listopada, godz. 23:20 – wyjście Europy z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 21 listopada, godz. 1:20 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 21 listopada, godz. 4:04 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zakrycia).

Mapka pokazuje położenie Saturna w trzecim tygodniu listopada 2011 roku.     Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Saturn jest widoczny na coraz ciemniejszym niebie. We wtorek 15 listopada Saturn znajdzie się w koniunkcji z najjaśniejszą gwiazdą Panny – Spiką, przechodząc niecałe 4,5 stopnia na północ od niej. Półtora godziny przez świtem planeta znajduje się już ponad 10° nad wschodnim horyzontem i można podejmować próby dostrzeżenia Tytana, najjaśniejszego z Księżyców planety. Obecnie jasność Tytana wynosi +8,8 magnitudo, a maksymalna elongacja (zachodnia) przypada w środę 16 listopada.

Mapka pokazuje położenie Wenus w trzecim tygodniu listopada 2011 roku.     Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Od niedawna z naszego kraju można obserwować Wenus. Najjaśniejsza z widocznych na ziemskim niebie planet przez długi czas przebywała w niekorzystnych warunkach obserwacyjnych i dopiero w drugiej połowie listopada zaczyna pojawiać się tuż po zachodzie Słońca.

Na razie warunki widoczności są słabe: 45 minut po zmierzchu planeta znajduje się zaledwie 2° nad horyzontem, ale jej duża jasność (-3,9 magnitudo) sprawi, że planetę powinno dać się zauważyć w miejscach z odsłoniętą odpowiednią częścią widnokręgu.

Wenus znajduje się daleko od Ziemi, ale cały czas się do nas zbliża. W tych dniach tarcza planety jest bardzo mała: jej średnica wynosi zaledwie 11″, czyli ponad 5 razy mniej, niż wtedy, gdy rozmiary osiągają maksimum. Duża za to jest faza: 91%.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher