W niedzielę 15 lipca Księżyc w fazie 16% zakryje Jowisza i będzie to wydarzenie astronomiczne tego miesiąca w naszym kraju. Wcześniej tej samej nocy Srebrny Glob zakryje gwiazdę ω Tauri. Oprócz Jowisza i Księżyca nad ranem można obserwować również Wenus, natomiast wieczorem – coraz słabiej widoczne planety Mars oraz Saturn.

Opis zjawisk astronomicznych tego tygodnia zacznę tym razem od końca, ponieważ w niedzielę 15 lipca zajdzie kolejne zjawisko po Ostatni tranzyt Wenus w XXI wieku (zdjęcia)„>przejściu Wenus na tle Słońca, na które czeka wielu miłośników astronomii nie tylko w naszym kraju. Będzie to zakrycie Jowisza przez naturalnego satelitę Ziemi. Nie jest ono fenomenem tak rzadkim, jak czerwcowe przejście, ale zdarzają się co kilka – kilkanaście lat.

Choć zdarzają się lata, że jest takich zakryć kilka, np. w roku 2001 oraz 2007 były po 2 zakrycia Saturna, a w 2041 roku będą 2 zakrycia Jowisza. Jednak tym razem kto przegapi niedzielne zakrycie do następnego takiego zjawiska widocznego w Polsce będzie musiał czekać aż do listopada 2034 roku (źródło: R. K. Janiczek, J. Mietelski, M. Zawilski: „Kalendarz astronomiczny na XXI wiek”). Warto więc wykorzystać tę okazję, bo lepszej może po prostu nie być.

Zanim jednak dojdzie do zniknięcia Jowisza za księżycową tarczą będzie można obserwować jej wędrówkę przez kolejne gwiazdozbiory zodiakalne. W drugiej części tygodnia Srebrny Glob przewędruje przez konstelacje Barana oraz Byka. Czwartek 12 lipca zastanie naturalnego satelitę Ziemi w pierwszej z wymienionych konstelacji, ale tuż przy granicy z Rybami. O godzinie podanej na mapce tarcza Księżyca będzie miała fazę 41% i znajdowała się będzie na wysokości prawie 30° nad wschodnim horyzontem, dość blisko najjaśniejszych gwiazd Barana: ponad 10° od Hamala, 7° od Sheratana oraz 5,5 stopnia od gwiazdy podwójnej Mesarthim.

W sobotę 15 lipca Księżyc będzie miał fazę tylko 23% i dotrze już do gwiazdozbioru Byka. O godzinie podanej na mapce Srebrny Glob będzie znajdował się na wysokości około 15° nad wschodnim widnokręgiem i jednocześnie 7° na południe od Plejad.

Jednak w prawdziwe atrakcje będzie obfitować kolejny poranek. Przed zakryciem Jowisza Księżyc zakryje niezbyt jasną gwiazdę konstelacji Byka – ω Tauri. Świeci ona z jasnością obserwowaną +4,9 magnitudo, a więc nie wyróżnia się specjalnie blaskiem. Na początku tygodnia blisko tej gwiazdy przejdzie Jowisz wraz ze swoimi księżycami. We wtorek 10 lipca rano naszego czasu największa planeta Układu Słonecznego będzie znajdowała się mniej niż 6 minut kątowych na zachód od ω Tau, natomiast dobę później tyle samo, tylko na wschód. Podczas największego zbliżenia około godziny 14 naszego czasu planetę od gwiazdy będzie dzieliła niewiele ponad 1 minuta kątowa. Jeszcze bliżej przejdą niektóre księżyce galileuszowe planety.

Do zakrycia gwiazdy ω Tauri dojdzie około 2:00, czyli niewiele po wschodzie obu ciał niebiańskich. Dodatkowo zakrycie zajdzie przy jasnym brzegu Księżyca, co jeszcze utrudni obserwacje. Znacznie łatwiejsze do obserwowania będzie odkrycie ω Tau, które będzie miało miejsce przy ciemnym brzegu, mniej więcej pół godziny później, a do tego czasu oba ciała niebiańskie wzniosą się na prawie 10° nad horyzont. Szczegóły zakrycia dla kilku miast w Polsce pokazuje powyższa tabela:

StarryNight

Animacja pokazuje symulację zakrycia Jowisza przez Księżyc w dniu 15 lipca 2012 roku.

Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Godzinę później Księżyc przesłoni Jowisza. Zjawisko najlepiej widoczne będzie na obszarze od Egiptu i Arabii Saudyjskiej na południu do linii Turcja – Grecja – południowe Włochy, gdzie podczas zakrycia niebo będzie czarne, a Księżyc z Jowiszem będą świecić wysoko na niebie. Również lepiej obserwowalne odkrycie zajdzie w tych krajach na ciemnym jeszcze niebie. W dniu zakrycia Jowisz świecić będzie z jasnością -1,9 magnitudo, a jego tarcza będzie miała średnicę prawie 35″. Natomiast jego cztery najjaśniejsze księżyce będą miały jasności odpowiednio: Io – 5,6, Europa – 5,9, Ganimedes – 5,2, zaś Kalisto – 6,2 wielkości gwiazdowej. Dwa najsłabiej świecące Księżyce będą trudno obserwowalne, zwłaszcza przy zakryciu, gdy będzie przeszkadzać jasne tło nieba.

Niestety u nas niebo wtedy już będzie jaśnieć, zwłaszcza w północno-wschodniej części naszego kraju, dlatego odkrycia niektórych księżyców nie wszędzie da się zobaczyć. W najgorszej sytuacji będą mieszkańcy Suwalszczyzny oraz Warmii i Mazur, gdzie Słońce wschodzi najwcześniej. Natomiast najlepiej pod tym względem będą mieli mieszkańcy Polski południowo-zachodniej i właśnie dla tego krańca naszego kraju jest wykonana animacja pokazująca przebieg całego zjawiska tak, jak widać by je było w teleskopie (niestety przekształcenie na gif-a GIMP-owi tym razem nie wyszło zbyt dobrze).

W poniższej tabeli zamieściłem momenty zjawisk dla 10 miast w naszym kraju przygotowane przez Pawła Maksyma z SOPiZ-u. Księżyce galileuszowe zakrywane i odkrywane będą w ciągu niecałej 1,5 sekundy, zaś Jowisz będzie zakrywany i odkrywany przez ponad 40 sekund. Nie będą to więc zjawiska natychmiastowe, jak to jest w przypadku gwiazd:

Na wschód od Aldebarana świeci jaśniejsza o ponad 2 magnitudo planeta Wenus. Na początku tygodnia Wenus przeszła w odległości mniejszej niż 1° od najjaśniejszej gwiazdy Byka, zaś do niedzieli 15 lipca dystans ten zwiększy się do ponad 3°. Jednocześnie druga planeta od Słońca oddala się od Jowisza, który porusza się dużo wolniej, mimo że w tym samym kierunku. Na początku tygodnia planety były oddalone od siebie o 5,5 stopnia, a w niedzielę dystans między nimi urośnie do ponad 7°. Wenus świeci obecnie bardzo jasno: jej blask wynosi -4,5 magnitudo. Do końca tygodnia średnica tarczy planety spadnie do 36″, a jej faza urośnie do 29%. Zatem rozmiary tarcz Wenus oraz Jowisza będą całkiem podobne, natomiast zupełnie inna będzie faza.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Księżyca na początku drugiego tygodnia lipca 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

W pierwszej części tygodnia, przygotowując się do obserwacji zakrycia Jowisza oraz ω Tauri przez Księżyc można obserwować wędrówkę naturalnego satelity Ziemi przez gwiazdozbiór Ryb. Niestety w tej konstelacji nie ma jasnych gwiazd, których obserwowanie obecność dość jasnego Księżyca dodatkowo utrudni.

Poniedziałek 9 lipca zastał Srebrny Glob na tle charakterystycznego wielokąta gwiazd w zachodniej części konstelacji, bardzo blisko punkty Barana, przez który Słońce przechodzi pierwszego dnia wiosny na północnej półkuli Ziemi. Jego tarcza miała fazę 69%. Dobę później Księżyc widoczny był w głębi konstelacji Ryb, jego faza spadła do 60%, a najbliższą w miarę jasną gwiazdą był Algenib (γ Peg), który znajdował się około 9° nad nim.

11 lipca o godzinie 3:50 naszego czasu Księżyc przejdzie przez III kwadrę i przesunie się do wschodniej części gwiazdozbioru Ryb. 24 godziny później faza Księżyca będzie wynosić 40%, i do tego czasu Srebrny Glob przesunie się na granicę między Rybami a Baranem.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Marsa i Saturna w drugim tygodniu lipca 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Po drugiej stronie nieba po zachodzie Słońca wciąż można obserwować Marsa i Saturna, które przebywają w gwiazdozbiorze Panny. Saturn od dłuższego już czasu znajduje się około 5° na północ od Spiki, natomiast Mars w pierwszej części tygodnia przejdzie mniej więcej 2,5 stopnia na południe od gwiazdy Zaniah, która w atlasach jest oznaczana grecką literą η.

Mars zbliża się do Saturna i odległość między planetami będzie się zmniejszać coraz wyraźniej. W niedzielę 15 lipca Czerwona Planeta będzie oddalona od Saturna o około 16°. Obie planety oddalają się do Ziemi i widoczne są coraz słabiej. Do końca tygodnia jasność Marsa spadnie do +1 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza zmniejszy się do 6″. Faza Czerwonej Planety utrzyma się na poziomi 89%. Saturn świeci o 0,3 magnitudo jaśniej od Marsa, ma również prawie 3 razy większą tarczę o średnicy 17″. Maksymalna elongacja Tytana (zachodnia) wypada w tym tygodniu w środę 11 lipca.