W poniedziałkowy poranek 22 października Księżyc przejdzie przez I kwadrę, a więc przez kilkanaście następnych dni będzie świecił bardzo jasno i swoim blaskiem zdominuje nocne niebo. Tym razem odwiedzi dwie ostatnie z planet olbrzymów, które przez to będą jeszcze trudniejsze do odnalezienia na niebie. Wieczorem tuż po zachodzie Słońca bardzo nisko nad południowo-zachodnim widnokręgiem można próbować dostrzec Marsa, powoli pogarsza się również widoczność Wenus. Przez większą część nocy można obserwować całkiem bliskiego już opozycji Jowisza. Pamiętać należy również o tym, że w nocy z soboty 27 na niedzielę 28 października zmienia się czas z letniego na zimowy, a więc zmiana czasu z 3:00 na 2:00.

Okres najgorszej widoczności w tym miesiącu Księżyc ma właśnie za sobą. Każdej kolejnej nocy zobaczyć go będzie można wędrującego kilka stopni wyżej nad horyzontem i jednocześnie świecącego z coraz większą jasnością, ponieważ codziennie faza Srebrnego Globu będzie rosła o kilkanaście procent. Do niedzieli Księżyc przejdzie od gwiazdozbioru Koziorożca do pogranicza gwiazdozbiorów Ryb i Barana. Nie będzie więc zbyt wielu okazji do spotkań z jasnymi gwiazdami.

Najciekawsze takie spotkanie będzie miało miejsce pierwszej nocy tego tygodnia, kiedy to naturalny satelita Ziemi przemierzał będzie północno-zachodnie rejony gwiazdozbioru Koziorożca. O godzinie podanej na mapce tarcza Księżyca będzie miała fazę 57% i będzie znajdowała się już dość nisko, bo mniej niż 20° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. W tym momencie do zachodu Księżyca zostanie trochę więcej niż półtora godziny.

Blisko Księżyca świecić wtedy będą dwie jasne gwiazdy Koziorożca: Algiedi (oznaczana na mapach grecką literą α) oraz Dabih (oznaczana grecką literą β). Około godziny 21:30 Srebrny Glob będzie świecił mniej więcej 5° na wschód od pierwszej z wymienionych gwiazd i 4° od drugiej.

Gwieździe Algiedi warto się przyglądać nie tylko w poniedziałek, ale również przy innych okazjach. Jest to bowiem gwiazda optycznie podwójna i można to stwierdzić nawet bez pomocy lornetki! W tym miejscu na niebie świecą dwie gwiazdy o jasnościach odpowiednio 3,6 oraz 4,3 magnitudo, a odległość między tymi gwiazdami jest większa niż 6,5 minuty kątowej. W sprzyjających warunkach powinno się je zatem zobaczyć osobno gołym okiem.

Dobę później faza Księżyca urośnie do 67% i o tej samej porze świecił będzie ponad 25° nad widnokręgiem. Najbliższą jasną sąsiadką Księżyca będzie gwiazda Sad al Suud, której jasność obserwowana wynosi +2,9 wielkości gwiazdowej, a na mapach jest oznaczana grecką literą β.

Kolejne i ostatnie ciekawe spotkanie Księżyca z innymi ciałami niebiańskimi będzie miało miejsce w piątek 26 października. Do tego dnia Księżyc dotrze już do centralnych części gwiazdozbioru Ryb, górując już na wysokości ponad 40°. Tej nocy blisko Księżyca przebywać będzie Uran, który miesiąc temu był w opozycji do Słońca.

Planeta świeci dość jasno jak na nią, ponieważ obecnie jej jasność obserwowana wynosi +5,7 magnitudo. Jednak bliska obecność Księżyca wcale nie będzie ułatwieniem do obserwacji Urana. Wręcz przeciwnie, ponieważ o godzinie podanej na mapce faza Srebrnego Globu wynosić będzie ponad 90% i Uran będzie ginąć w blasku Księżyca odległego o ponad 7°.

Przez weekend naturalny satelita Ziemi będzie kontynuował wędrówkę przez gwiazdozbiór Ryb, mijając słabo świecące gwiazdy tej konstelacji. Jednak faza Księżyca sprawi, że będą one ginąć w jego blasku. O godzinie podanej na mapce w sobotę 27 października tarcza Księżyca będzie miała fazę 96%, zaś dobę później – 99.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Marsa w czwartym tygodniu października 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Księżyc najlepiej obserwować, gdy już się porządnie ściemni. Tarcza Księżyca słabo kontrastuje z jasnym tłem nieba i dlatego wszelkie utwory selenologiczne lepiej podziwiać, gdy już jest co najmniej po zmierzchu cywilnym (obecnie około godziny 18:00 czasu letniego). W oczekiwaniu na zapadnięcie ciemności warto zwrócić wzrok i lornetkę lub teleskop nisko nad południowo-zachodni horyzont. W tym obszarze nieba słabo świeci planeta Mars. Z jej obserwacją trzeba się spieszyć, ponieważ zachodzi ona półtora godziny po Słońcu, a w chwili pokazanej na mapce przebywa na wysokości około 5°.

W tych dniach Czerwona Planeta świeci blaskiem +1,2 magnitudo (porównywalnie do Deneba w Łabędziu, czy Regulusa w Lwie) i przebywa mniej niż 4° na północ od Antaresa, jednak z naszego kraju raczej nie da się tego zobaczyć. Ze względu na jasne tło nieba, aby zwiększyć szansę na sukces w poszukiwaniach Marsa warto posiłkować się lornetką.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Jowisza w czwartym tygodniu października 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Zdecydowanie później i zdecydowanie lepiej widoczna jest inna planeta Układu Słonecznego – Jowisz, który – w odróżnieniu od Urana – jest miesiąc przed opozycją. Warto zwrócić na to uwagę przy okazji obserwacji zjawisk w układzie księżyców galileuszowych planety: obecnie jeszcze wciąż cienie księżyców wyprzedzają same księżyce i pojawiają się np. na tarczy Jowisza przed nimi. Za miesiąc księżyce i ich cienie będą wędrować po tarczy swojej planety macierzystej praktycznie równocześnie, a im dalej będzie po opozycji – tym zwiększać się będzie różnica czasu między pojawieniem się na jowiszowej tarczy danego księżyca, a następującym po tym zdarzeniu pojawieniem się na tarczy Jowisza jego cienia.

W tym tygodniu Jowisz pokazuje się nad wschodnim horyzontem około godziny 19:00 (po zmianie czasu około 18:00) i można go obserwować do samego świtu (górowanie planety wypada około 3:30 czasu letniego). Obecnie jasność planety wynosi -2,7 wielkości gwiazdowej, zaś jej tarcza ma średnicę 46″. Planeta wciąż przebywa prawie w połowie drogi między dwiema najjaśniejszymi gwiazdami Byka: Aldebaranem i El Nath.

W układzie księżyców galileuszowych będzie można zaobserwować następujące zjawiska:

• 23 października, godz. 6:52 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 24 października, godz. 4:12 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 24 października, godz. 4:30 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
• 24 października, godz. 6:40 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 25 października, godz. 1:22 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 25 października, godz. 2:18 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 25 października, godz. 3:34 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 25 października, godz. 4:28 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 25 października, godz. 22:42 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 26 października, godz. 1:48 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 26 października, godz. 19:50 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 26 października, godz. 20:44 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 26 października, godz. 22:02 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 26 października, godz. 22:54 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 27 października, godz. 2:58 – wejście Europy w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 27 października, godz. 20:14 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 27 października, godz. 20:34 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
• 27 października, godz. 22:06 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 27 października, godz. 23:58 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 28 października, godz. 22:04 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
• 28 października, godz. 23:50 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
• 29 października, godz. 0:34 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 29 października, godz. 2:16 – zejście Europy z tarczy Jowisza.

StarryNight

Animacja pokazuje położenie Wenus w czwartym tygodniu października 2012 roku.

Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Wenus pojawia się nad horyzontem mniej więcej 3,5 godziny przed świtem, ale jej warunki obserwacyjne powoli się pogarszają. Planeta zbliża się do Słońca i to ma odbicie w jej wysokości nad horyzontem: o godzinie podanej na animacji (półtora godziny przed wschodem Słońca, czyli dwie godziny po wschodzie Wenus) w poniedziałek 22 października planeta świeci na wysokości 18°, natomiast w niedzielę 28 października o tej samej porze przed świtem – stopień niżej. Jest to różnica niewielka, jednak Wenus systematycznie zbliża się do widnokręgu.

Planeta we wtorek 23 października przekroczy granicę między gwiazdozbiorami Lwa oraz Panny, a w piątek 26 października w odległości około 45 minut kątowych minie gwiazdę Zavijava, czyli gwiazdę konstelacji Panny, świecącej z jasnością obserwowaną +3,6 wielkości gwiazdowej i oznaczanej na mapach grecką literą β.

Pogarszanie się warunków obserwacyjnych planety widać również w jej parametrach obserwacyjnych: do niedzieli 28 października jasność Planety zmniejszy się do -4 magnitudo, średnica kątowa jej tarczy spadnie do 14″, natomiast faza urośnie do 80%.