Nów Księżyca przypada w tym tygodniu w sobotę 18 kwietnia, stąd początkowo będzie on widoczny nad ranem, gdzie będzie oddalał się od Saturna, natomiast w niedzielę 19 kwietnia będzie go można próbować dostrzec wieczorem tuż po zmierzchu, w towarzystwie Merkurego i Marsa. Pierwszą planeta od Słońca powinno dać się odnaleźć, natomiast Czerwona Planeta jest wyzwaniem. Przez całą noc można obserwować zbliżającą się do Gwiazdy Polarnej Kometę Lovejoya (C/2014 Q2), zaś przez dużą część nocy – Jowisza, który powoli jest widoczny coraz gorzej.

Na porannym niebie ekliptyka jest obecnie położona niekorzystnie, stąd mimo, że do nowiu Księżyca pozostał prawie tydzień (dokładnie nów będzie miał miejsce w sobotę 18 kwietnia o 20:57 naszego czasu), będzie go można próbować dostrzec przed świtem tylko przez pierwsze trzy dni tego tygodnia, w których będzie świecił na tle gwiazdozbiorów Koziorożca i Wodnika, nisko nad południowo-wschodnim widnokręgiem.

Najciekawiej zapowiada się pierwszy poranek tego tygodnia, gdy godzinę przed wschodem Słońca (na tę porę wykonana jest mapka) Srebrny Glob w fazie jeszcze dość duże 39% będzie zajmował pozycję na wysokości prawie 15° dokładnie nad punktem SE widnokręgu. Towarzyszyć mu będą jasne gwiazdy z zachodniej części gwiazdozbioru Koziorożca, czyli Algiedi (α Cap) i Dabih (β Cap). Szczególnie blisko będzie druga z wymienionych gwiazd, której do Księżyca będzie w tym momencie brakowało niecałe 1,5 stopnia, a gwiazdy tej należy szukać gdzieś na godz. 1:30 w stosunku do Księżyca. α Cap będzie się znajdowała 2° dalej, na godz. 1.

Dobę później tarcza naturalnego satelity Ziemi będzie oświetlona już tylko w 28% i o tej samej porze będzie się ona znajdowała na wysokości zaledwie 10°, nieco bardziej w kierunku wschodnim. W promieniu 7° od Księżyca tego ranka będą się znajdowały gwiazdy Nashira (γ Cap) i Deneb Algiedi (δ Cap). Natomiast w środę 15 kwietnia faza Księżyca zmaleje o kolejne 10% (do 28%) i będzie go można odnaleźć na wysokości mniej więcej 5°, bliżej punktu E widnokręgu. Jeszcze kolejnego dnia tarcza Srebrnego Globu będzie oświetlona w 10%, ale w momencie pokazanym na mapce będzie on dopiero wschodził, zatem jego obserwacje praktycznie będą niemożliwe.

Godzinę przed świtem dużo dalej w kierunku zachodnim, już po momencie górowania będzie się znajdowała planeta Saturn. W poniedziałek 13 kwietnia będzie ona oddalona od Księżyca już o ponad 60°. Saturn coraz wyraźniej dystansuje się od gwiazdy ν Scorpii (na mapce w lewo i w dół od Saturna), od której oddali się już na odległość ponad 1°. Jednocześnie planeta zbliża się do gwiazdy Graffias (na mapce w prawo i w dół od Saturna) i pod koniec tygodnia odległość między tymi ciałami niebiańskimi zmaleje do 76 minut kątowych. Jasność Saturna wzrosła już do +0,2 magnitudo, a jego tarcza ma średnicę 18″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem zachodnia, przypada we wtorek 14 kwietnia.

Do opisania pozostała jeszcze gwiazda Nowa Strzelca 2015 nr 2, która o godzinie podanej na mapce jest już niewidoczna, ponieważ tło nieba jest za jasne. Ale wschodzi ona przed godziną 3, a nieco ponad godzinę później (czyli trochę wcześniej, niż jest to zaznaczone na mapce) można ją jeszcze próbować dostrzec. Około godz. 4 gwiazda ta zajmuje pozycję jakieś 6° nad punktem SSE widnokręgu. Pozycja tej gwiazdy jest zaznaczona na mapce literką „x”. Wybuchła ona niecałe 2° prawie dokładnie na wschód od gwiazdy Kaus Meridianis (δ Sgr, +2,7 mag) i jednocześnie jakieś 4,5 stopnia prawie dokładnie na południe od gwiazdy Kaus Borealis (λ Sgr, +2,8 mag). Dokładniejszą mapkę okolic tej nowej można znaleźć m.in. na stronie amerykańskiego czasopisma Sky and Telescope. Ta nowa zachowuje się dość dziwnie, ponieważ od jej odkrycia zaobserwowano już dwa pojaśnienia i dwa spadki jasności. Obecnie ponownie ona jaśnieje, a jej blask jest oceniany na mniej więcej +5 – 4,5 magnitudo.

Animacja pokazuje położenie Wenus, Marsa i Komety Lovejoya (C/2014 Q2) w trzecim tygodniu kwietnia 2015 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Animację wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Na wieczornym nieboskłonie ostatnie już w zasadzie podrygi wydaje Mars. Czerwona Planeta dość szybko zbliża się do Słońca – pod koniec tego tygodnia będzie od niego oddalona o niecałe 15° i tylko korzystnemu nachyleniu ekliptyki do widnokręgu o tej porze doby zawdzięczamy to, że jeszcze można próbować go wyłowić z tła nieba, choć nie jest to proste. Nie pomaga tutaj jasność tej planety, która wynosi zaledwie +1,4 magnitudo i nawet z lornetką odnalezienie Marsa to nie będzie takie proste zadanie, zwłaszcza, że o godzinie podanej na mapce Mars znajduje się już na horyzoncie. Pół godziny wcześniej jest to 4°.

Ostatniego dnia tego tygodnia na wieczorne niebo powróci Księżyc. O godzinie 20:30 od jego nowiu nie minie jeszcze doba i będzie to najmłodszy Księżyc, którego będzie można próbować dostrzec na wieczornym niebie w tym roku. W tym momencie jego faza będzie wynosiła zaledwie 1%, a będzie się on znajdował jedynie 1° nad horyzontem. Zatem na jego szukanie można będzie sobie pozwolić tylko wtedy, gdy do dyspozycji będzie odpowiednio odsłonięty widnokrąg.

Tego wieczoru niecałe 5° na prawo i nieco w górę od niego, na wysokości 2° będzie świecił Merkury. Pierwsza planeta od Słońca w przyszłym tygodniu zacznie swój najlepszy okres widoczności wieczornej w tym roku, z maksymalną elongacją wschodnią 7 maja. Identycznie, jak w przypadku Wenus, podczas widoczności wieczornej Merkury zbliża się do Ziemi, zatem z biegiem czasu będzie rosła jego tarcza, ale zmniejszać się będzie jego faza i jasność. W niedzielę 19 kwietnia Merkury będzie świecił z jasnością obserwowaną -1,4 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza będzie miała średnicę 5″ i fazę 90%. 4° na wschód od Merkurego będzie się wtedy znajdował Mars, ale – jak już pisałem – jego dostrzeżenie będzie zdecydowanie trudniejsze. Na koniec warto może wspomnieć, że obie planety i Księżyc będą tworzyły prawie trójkąt foremny, ponieważ Marsa od Księżyca będzie dzieliło również 4°, jedynie Merkury od Księżyca będzie troszeczkę dalej.

Dużo lepiej od Merkurego i Marsa jest widoczna Wenus, która pnie się coraz wyżej na niebie. W poniedziałek 13 kwietnia druga planeta od Słońca przetnie linię łączącą Plejady z Aldebaranem, a w niedzielę 19 kwietnia odległość między nią a najjaśniejszą gwiazdą Byka osiągnie minimum niecałe 7,5 stopnia. W tym tygodniu Wenus minie kilka trochę słabszych, ale wyraźnie widocznych gwiazd na północ od Hiad. We wtorek 14 kwietnia minie w odległości 23' gwiazdę 37 Tauri, świecącą z jasnością +4,3 magnitudo, zaś w sobotę 18 kwietnia przejdzie mniej więcej 50' od gwiazdy υ Tauri (jasność taka sama, jak 37 Tau) i 73' od gwiazdy κ Tauri (0,1 magnitudo jaśniejsza). Jasność Wenus zwiększyła się już do -4,1 magnitudo, a jej tarcza ma średnicę 15″ i fazę 72%.

Nadal dość dobrze jest widoczna Kometa Lovejoya (C/2014 Q2), która wędruje na północ gwiazdozbioru Kasjopei i na jakiś czas opuściła bezpośrednie sąsiedztwo jasnych gwiazd. Kometa zbliża się coraz bardziej do Gwiazdy Polarnej, w niedzielę 19 kwietnia odległość między tymi ciałami niebiańskimi będzie większa od 16°, ale na to, aby Gwiazda Polarna była dobrym wskaźnikiem do niej, trzeba jeszcze trochę poczekać. Obecnie kometa świeci z jasnością +7 magnitudo.

Mapka z trajektorią tej komety w kwietniu br., wykonana w programie Nocny Obserwator (http://astrojawil.pl/blog/moje-programy/nocny-obserwator/) jest do pobrania tutaj.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w trzecim tygodniu kwietnia 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Przez większą część nocy można obserwować Jowisza, który niestety najlepszy okres widoczności w tym sezonie ma już za sobą. Największa planeta Układu Słonecznego jest w momencie górowania, na wysokości niecałych 60° nad południowym horyzontem. Potem już tylko zbliża się do widnokręgu. Ale ze względu na dużą wysokość początkową to zbliżanie trwa aż do godziny 3:30. Jowisz znajduje się nieco ponad 5° na południowy wschód od znanej gromady otwartej gwiazd M44. W niedzielę 19 kwietnia jego tarcza będzie miała średnicę 39″ i jasność -2,2 wielkości gwiazdowej.

W układzie księżyców galileuszowych nadal można obserwować ich wzajemne zakrycia i zaćmienia, a także przejścia na tle tarczy, chowanie się za Jowiszem i wychodzenie z jego cienia. W tym tygodniu warto zwrócić szczególną uwagę na dni:

  • Noc 13/14 kwietnia: wieczorem sekwencja przejścia Io i jej cienia po tarczy Jowisza, po północy minięcie się Europy i Io w bliskiej odległości, a tuż przed zachodem Jowisza na Europie pojawi się cień Io.
  • Noc 14/15 kwietnia: o zmierzchu (godz. 19:37) 3 księżyce po wschodniej stronie Jowisza (w kolejności: Ganimedes, Europa, Kallisto), Io w cieniu swojej planety macierzystej. Zaćmienie Io skończy się kwadrans przez 22, ale zanim to nastąpi przed jej tarczą przejdzie Ganimedes, który przed północą rzuci na Io swój cień. Wcześniej, tuż po 22 zacznie się sekwencja przejścia Ganimedesa i jego cienia po tarczy Jowisza. W momencie zachodu Jowisza (godz. 3:53) cień Ganimedesa jeszcze na nim będzie.
  • Noc 17/18 kwietnia: o zmierzchu (19:42) Kallisto, Io i Ganimedes (w tej kolejności) na zachód od tarczy Jowisza, Europa w cieniu swojej planety macierzystej. Kallisto będzie się oddalała od Jowisza, Io będzie na zakręcie swojej orbity, a Ganimedes będzie się do Jowisza zbliżał, zatem odległość między wszystkimi trzema księżycami będzie maleć. Ok. 23:11 na Jowiszu pojawi się cień Kallisto, zaś nieco ponad 20 minut później z cienia Jowisza wyjdzie Europa. Kwadrans przed 2 Kallisto zakryje Io, a ok. 3:30 – Ganimedesa.
  • Noc 18/19 kwietnia: o zmierzchu (19:44) Io i Europa na wschód od tarczy Jowisza, Kallisto – na zachód, Ganimedes w cieniu, ale wyjdzie z niego kwadrans przed 21. 2 godziny później Ganimedes przejdzie za Io, a przed godziną 2 Io rzuci na ten księżyc swój cień.

Więcej szczegółów na temat konfiguracji księżyców galileuszowych Jowisza (na podstawie stron IMCCE oraz Sky and Telescope) w poniższej tabeli:

  • 13 kwietnia, godz. 3:14 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 13 kwietnia, godz. 20:50 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 13 kwietnia, godz. 22:02 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 13 kwietnia, godz. 23:08 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 14 kwietnia, godz. 0:22 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 14 kwietnia, godz. 1:45 – minięcie się Europy i Io w odległości 1″, 42″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 14 kwietnia, godz. 3:28 – zaćmienie Europy przez Io (początek),
  • 14 kwietnia, godz. 3:34 – zaćmienie Europy przez Io (koniec),
  • 14 kwietnia, godz. 21:04 – zakrycie zaćmionej Io przez Ganimedesa, 11″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza (początek),
  • 14 kwietnia, godz. 21:09 – zakrycie zaćmionej Io przez Ganimedesa (koniec),
  • 14 kwietnia, godz. 21:44 – wyjście Io z cienia Jowisza, 20″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 14 kwietnia, godz. 22:06 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 14 kwietnia, godz. 23:46 – zaćmienie Io przez Ganimedesa (początek),
  • 14 kwietnia, godz. 23:50 – zaćmienie Io przez Ganimedesa (koniec),
  • 15 kwietnia, godz. 1:44 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 15 kwietnia, godz. 2:58 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 16 kwietnia, godz. 0:02 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 16 kwietnia, godz. 1:28 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 16 kwietnia, godz. 1:56 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 16 kwietnia, godz. 23:55 – minięcie się Io i Kallisto w odległości 1″, 215″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 17 kwietnia, godz. 23:12 – wejście cienia Kallisto na tarczę Jowisza,
  • 17 kwietnia, godz. 23:34 – wyjście Europy z cienia Jowisza, 33″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 18 kwietnia, godz. 1:43 – zakrycie Io przez Kallisto, 94″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 18 kwietnia, godz. 1:50 – zakrycie Io przez Kallisto (koniec),
  • 18 kwietnia, godz. 3:27 – zakrycie Ganimedesa przez Kallisto, 108″ na wschód od tarczy Jowisza (początek),
  • 18 kwietnia, godz. 3:37 – zakrycie Ganimedesa przez Kallisto (koniec),
  • 18 kwietnia, godz. 20:46 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza, 54″ na wschód od brzegu tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 18 kwietnia, godz. 22:51 – zakrycie Ganimedesa przez Io, 94″ na wschód od tarczy Jowisza (początek),
  • 18 kwietnia, godz. 22:57 – zakrycie Ganimedesa przez Io (koniec),
  • 19 kwietnia, godz. 1:53 – zaćmienie Ganimedesa przez Io (początek),
  • 19 kwietnia, godz. 1:57 – zaćmienie Ganimedesa przez Io (koniec),
  • 19 kwietnia, godz. 3:17 – minięcie się Europy i Ganimedesa w odległości 2″, 137″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 19 kwietnia, godz. 21:10 – zakrycie Io przez Europę, 84″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 19 kwietnia, godz. 21:13 – zakrycie Io przez Europę (koniec),
  • 19 kwietnia, godz. 23:02 – zaćmienie Io przez Europę (początek),
  • 19 kwietnia, godz. 23:04 – zaćmienie Io przez Europę (koniec),
  • 20 kwietnia, godz. 1:44 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia).

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher