Szybkimi krokami zbliża się koniec 2017 roku i początek roku 2018. Te noce upłyną w blasku Księżyca bliskiego pełni, przez którą przejdzie w pierwszych dniach nowego roku. Przez ten czas Srebrny Glob odwiedzi gwiazdozbiory Wodnika, Ryb, Wieloryba, Barana i Byka, gdzie spotka się m.in. z planetą Uran i planetoidą (7) Iris, a także zakryje kilka dość jasnych gwiazd, w tym część Hiad i Aldebarana. W pierwszej części nocy można obserwować mirydy χ Cygni i o Ceti, a także planetę Neptun, natomiast nad ranem do coraz ciaśniejszej pary Mars-Jowisz dołączył Merkury.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Księżyca, planety Uran, planetoidy (7) Iris oraz mirydy o Ceti w ostatnim tygodniu grudnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

We wtorek 26 grudnia Księżyc przejdzie przez I kwadrę w gwiazdozbiorze Wieloryba i w kolejnych dniach podąży ku pełni. Stąd każdej kolejnej nocy jego blask stanie się coraz dokuczliwszy. Jednak tydzień Srebrny Glob zacznie na granicy gwiazdozbiorów Wodnika i Ryb, niecałe 15° na wschód od planety Neptun. Przez południk lokalny Księżyc przejdzie już prawie na początku nocy astronomicznej, mniej więcej kwadrans po godzinie 17. W tym momencie jego tarcza pokaże fazę 43%. Natomiast o godzinie podanej na mapce do zniknięcia Księżyca z nieboskłonu zostanie tylko godzina.

Dwa dni później Księżyc w fazie 65% dotrze do południowo-wschodniej części konstelacji Ryb, gdzie spotka się z planetą Uran. O godzinie podanej na mapce Księżyc zajmie pozycję na wysokości 30° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. Planeta Uran znajdzie się tej nocy jakieś 5° na północ od tarczy Srebrnego Globu, zaś 25° prawie dokładnie pod nim można będzie dostrzec najjaśniejszą gwiazdę konstelacji Wieloryba, choć oznaczaną na mapach nieba grecką literą β, Deneb Kaitos, a 7° na wschód — na godzinie 10 względem Księżyca — najjaśniejszą gwiazdę Ryb, Alreshę. Planeta Uran zbliża się do wykonania zakrętu na swojej drodze po niebie i już prawie nie porusza się względem gwiazd tła. Uran oddalił się na ponad 3,5 stopnia od gwiazdy o Psc, ale już w pierwszym tygodniu nowego roku zacznie ponownie się do niej zbliżać i minie ją w odległości niewiele przekraczającej 1° w połowie kwietnia przyszłego roku. Wcześniej, w ostatnich dniach marca Urana czeka bardzo bliskie spotkanie z planetą Wenus. Obecnie jasność Urana wynosi +5,8 wielkości gwiazdowej.

W czwartek 28 grudnia oświetlenie księżycowej tarczy urośnie do 75%, a odwiedzi on pogranicze gwiazdozbiorów Wieloryba i Barana. Z jaśniejszych gwiazd w jego okolicy 9,5 stopnia na prawo od niego znajdzie się gwiazda Menkar. W podobnej odległości, lecz na godzinie 2 względem Księżyca znajdzie się planetoida (7) Iris. Jej blask już niestety słabnie i obecnie wynosi +8,4 wielkości gwiazdowej. Tutaj można pobrać wykonaną w programie Nocny Obserwator mapkę z trajektorią planetoidy do końca tego roku.

W tym dniu Księżyc odwiedzi także prototypkę gwiazd zmiennych typu Mira, gwiazdę o Ceti. Tej nocy Księżyc przejdzie jakieś 12° na północ od niej i silnie wpłynie na możliwość jej obserwacji. Gwiazda jest już jaśniejsza od +4 magnitudo i jeszcze trochę powinna pojaśnieć. Tutaj można pobrać wykonaną na stronie AAVSO mapkę z okolicami Miry, z naniesionymi jasnościami gwiazd porównania.

Również 28 grudnia dojdzie do pierwszego w tym tygodniu zakrycia dość jasnej gwiazdy przez Księżyc. Będzie to świecąca blaskiem obserwowanym +4,3 wielkości gwiazdowej ξ2 Ceti. Zjawisko będzie widoczne w całej Polsce, oprócz tego w północno-zachodniej Europie oraz w północno-zachodniej części Rosji i Kazachstanu. Zacznie się około godziny 21, skończy — mniej więcej godzinę później.

Piątek 29 grudnia zastanie naturalnego satelitę Ziemi na pograniczu gwiazdozbiorów Barana i Byka, w fazie 85%. Bardzo blisko tej granicy znajduje się gwiazda 4. wielkości 5 Tauri, która zniknie za księżycową tarczą tuż po północy, już w sobotę 30 grudnia. Obszar widoczności zakrycia tej gwiazdy jest podobny do tego z zakrycia ξ2 Ceti, lecz przesunięty trochę na północ, zwłaszcza jego zachodnia część. Tym razem zakrycie ominie basen Morza Śródziemnego, a brzegówka przetnie m.in. Kanał La Manche, kraje Beneluksu, Niemcy, Polskę i Ukrainę. W naszym kraju granica zakrycia przebiegnie m.in. między Wodzisławiem Śląskim a Jastrzębiem Zdrój, między Krakowem a Myślenicami i jakieś 1,5 km na południe od Przemyśla.

Weekend Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Byka, gdzie zakryje kilka jaśniejszych gwiazd Hiad i Aldebarana, zaś w noc sylwestrową – gwiazdę 4. wielkości 119 Tauri. W sobotę 30 grudnia wieczorem tarcza Księżyca będzie oświetlona w 91%, a sekwencja zakryć zacznie się około godz. 18:20 od najbardziej na zachód wysuniętej gwiazdy Hiad, γ Tauri, zaś skończy 9 godzin później, już w niedzielę 31 grudnia, odkryciem Aldebarana. Tym razem Europa ma szczęście do widoczności całej sekwencji. Pewnie dlatego, że bliska pełni tarcz Księżyca znacznie utrudni obserwację poszczególnych zjawisk. Z jaśniejszych gwiazd między gwiazdami γ i α Tauri Srebrny Glob zakryje jeszcze 75 Tauri oraz HIP 21029.

Srebrny Glob pożegna stary rok i powita nowy rok zakryciem kolejnej gwiazdy 4. wielkości 119 Tauri, znajdującej się na pograniczu Byka, Oriona i Bliźniąt. Zakrycie zacznie się około godziny 23, a skończy godzinę później, już w nowym roku, co — ze względu na rozświetlające i zasnuwające dymem niebo sztuczne ognie — może być niemożliwe do zaobserwowania. Oprócz Polski zjawisko widoczne będzie prawie w całej Europie, na Grenlandii, we wschodniej części Labradoru i w północno-zachodniej Azji. Dokładne momenty zakryć i odkryć wszystkich wymienionych wcześniej gwiazd pokazuje poniższa tabela:

StarryNight

Mapka pokazuje położenie mirydy χ Cygni w ostatnim tygodniu grudnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Wieczorem coraz bardziej do widnokręgu zbliża się kolejna miryda χ Cygni. Na początku nocy astronomicznej gwiazda znajduje się na wysokości około 35° nad północno-zachodnim widnokręgiem, a znika z nieboskłonu mniej więcej o 23. Gwiazda cały czas słabnie, obecnie jej blask osłabł do +6,5 magnitudo, czyli gwiazda przestaje być widoczna gołym okiem, ale nadal widoczna jest przez lornetki. Tutaj można pobrać wykonaną na stronie AAVSO mapkę z okolicami Miry, z naniesionymi jasnościami gwiazd porównania.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie planety Neptun w ostatnim tygodniu grudnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Najszybciej z firmamentu z opisywanych obiektów znika planeta Neptun, która czyni to około godziny 21:30, a na początku nocy astronomicznej zajmuje pozycję na wysokości ponad 25° na południowo-zachodnim widnokręgiem. Planeta wróciła już do szybkiego ruchu prostego i obecnie wędruje niewiele ponad 0,5 stopnia na południowy wschód od gwiazdy 4. wielkości λ Aquarii i jednocześnie mniej niż 1° na południe od gwiazdy 6. wielkości 78 Aquarii. Jasność samej planety wynosi +7,9 wielkości gwiazdowej.

StarryNight

Animacja pokazuje położenie planet Mars, Jowisz i Merkury w ostatnim tygodniu grudnia 2017 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Na niebie porannym w najbliższych tygodniach można obserwować aż trzy planety Układu Słonecznego, gdyż do pary planet Mars-Jowisz dołączy na chwilę planeta Merkury. Mars coraz bardziej zbliża się do Jowisza i w końcu pierwszego tygodnia 2018 roku minie go w odległości mniejszej od średnicy Księżyca. Obie planety znajdują się w gwiazdozbiorze Wagi, niedaleko gwiazdy Zuben Elgenubi. Do końca roku dystans między planetami zmaleje do 3° Do tego czasu Jowisz oddali się od α Lib na prawie 100′. Tyle samo, lecz od strony zachodniej, do Zuben Elgenubi zabraknie Czerwonej Planecie. W tym tygodniu Mars świeci blaskiem +1,5 magnitudo, a jego tarcza ma średnicę 5″. Jowisz jest o ponad 3 magnitudo jaśniejszy i świeci blaskiem -1,8 magnitudo. Jego tarcza również jest znacznie większa, ma średnicę 33″.

Już lornetki wystarczą, aby obserwować cztery najjaśniejsze księżyce Jowisza, tzw. księżyce galileuszowe. W tym tygodniu z terenu Polski będzie można zaobserwować następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

• 27 grudnia, godz. 6:12 – Europa chowa się w cień Jowisza, 21″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 27 grudnia, godz. 7:42 – Io chowa się w cień Jowisza, 13″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 28 grudnia, godz. 4:54 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 28 grudnia, godz. 5:54 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 28 grudnia, godz. 7:06 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 28 grudnia, godz. 8:04 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 29 grudnia, godz. 3:28 – od wschodu Jowisza Ganimedes i Europa na tarczy planety, Ganimedes na południku centralnym, Europa – w IV ćwiartce,
• 29 grudnia, godz. 4:32 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 29 grudnia, godz. 5:16 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 29 grudnia, godz. 5:18 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 29 grudnia, godz. 5:31 – minięcie się Ganimedes (N) i Europy w odległości 4″, 5″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
• 31 grudnia, godz. 3:54 – minięcie się Kallisto (N) i Europy w odległości 30″, 42″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza, Io 12″ na wschód od

  Europy,

• 31 grudnia, godz. 7:48 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 7″, 78″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
• 1 stycznia, godz. 5:00 – minięcie się Kallisto (N) i Ganimedesa w odległości 32″, 96″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
• 1 stycznia, godz. 6:54 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 12″, 82″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza.

W najbliższych kilku tygodniach parze Mars-Jowisz towarzystwa — może nie najbliższego, gdyż na odległość 30° — dotrzyma planeta Merkury. 1 stycznia Merkury osiągnie maksymalną elongację zachodnią. Tego ranka oddali się on od Słońca na odległość prawie 23° i przed godziną 7 wzniesie się na wysokość 5° nad południowo-wschodni widnokrąg. Jak zawsze podczas widoczności porannej, tak i tym razem Merkury oddala się od nas, stąd jego rozmiary będą maleć, a faza rosła. Lecz w przeciwieństwie do Wenus jasność Merkurego również będzie rosła. Do końca roku jasność Merkurego zwiększy się z +0,1 do -0,3 wielkości gwiazdowej, faza urośnie z 40 do 60%, zaś średnica zmaleje z 8 do 7 sekund kątowych.