Powoli kończy się drugi miesiąc wiosny. Słońce wznosi się coraz wyżej, a w północnej części naszego kraju już zaczęły się białe noce astronomiczne, które stopniowo ogarniają coraz większą część Polski. W jej najbardziej na północ wysuniętej części w okolicach przesilenia letniego wystąpią nawet białe noce żeglarskie, gdy Słońce nie chowa się pod widnokrąg niżej, niż 12°. Wraz z powiększaniem się obszaru występowania białych nocy powiększa się obszar widoczności tzw. obłoków srebrzystych, czyli wysoko położonych chmur, oświetlanych przez znajdujące się płytko pod horyzontem Słońce.

Z drugiej strony na południu Polski Słońce w południe znajduje się już wyżej, niż 58°. I obszar kraju, gdzie spełniony jest ten warunek do dnia przesilenia letniego będzie rósł. A wraz z nim powiększa się obszar, z którego w sprzyjających warunkach dostrzec można tzw. łuk okołohoryzontalny, czyli intensywną tęczę kilkanaście stopni nad widnokręgiem. Do wystąpienia łuku okołohoryzontalnego potrzebne jest właśnie położenie Słońca na wysokości co najmniej 58° i niezbyt grube chmury. Stąd u nas jest to zjawisko rzadkie, widoczne od maja do sierpnia w godzinach okołopołudniowych. Więcej o nim (i o innych zjawiskach atmosferycznych) można przeczytać na bardzo dobrej stronie angielskiej Atmospheric Optics. Jej częścią jest strona Optics Picture of the Day (czyli Optyczne Zdjęcie Dnia), którą polecam odwiedzać codziennie.

Po zmierzchu wieczorem coraz bliżej widnokręgu znajduje się planeta Mars, która już dawno przestała być atrakcyjnym celem dla posiadaczy teleskopów. Pod koniec tygodnia przejdzie ona przez jasną gromadę otwartą gwiazd M35 w Bliźniętach. Do tego czasu Księżyc przejdzie przez pełnię, zbliżając się mocno do planety Jowisz, ale minie ją dopiero w przyszłym tygodniu, tak samo, jak położoną niecałe 30° na wschód planetę Saturn. Do opozycji Jowisza został miesiąc, do opozycji Saturna — dwa miesiące i obie planety są widoczne coraz lepiej, choć ze względu na niskie położenie nad widnokręgiem ich obraz silnie zaburzają turbulencje atmosfery.

 

 

Mapka pokazuje położenie planety Mars w trzecim tygodnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Planeta Mars zaraz po zachodzie Słońca zajmuje pozycję na wysokości mniej więcej 15° nad widnokręgiem i znika z nieboskłonu około godziny 0:30. Czerwona Planeta w czwartek 16 maja przejdzie z gwiazdozbioru Byka do Bliźniąt, a trzy dni później minie w bardzo małej odległości gromadę otwartą gwiazd M35. W niedzielę 19 maja planeta przejdzie jakieś 13′ (niecałe pół średnicy kątowej Księżyca) na północ od centrum gromady. Niestety w obserwacji zbliżenia przeszkodzi najpierw jasne tło nieba, a gdy się bardziej ściemni — niskie położenie obu ciał niebieskich nad widnokręgiem. Jasność Marsa spadła już do +1,7 magnitudo i zacznie rosnąc dopiero jesienią, po wrześniowym spotkaniu Marsa ze Słońcem.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca w trzecim tygodnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Księżyc zaczął tydzień w gwiazdozbiorze Lwa i do jego końca odwiedzi jeszcze gwiazdozbiory Panny, Wagi, Skorpiona i Strzelca, zbliżając się coraz bardziej do pełni, przez którą przejdzie w nocy z soboty na niedzielę. Stąd każdej kolejnej nocy jego blask coraz mocniej i przez coraz większą część nocy wpłynie na widoczność pozostałych ciał niebieskich. W poniedziałek 13 maja wieczorem Srebrny Glob znajdował się w południowo-wschodniej części gwiazdozbioru Lwa, przy jego granicy z Panną. Jego tarcza pokazywała wtedy fazę 70%, a najjaśniejszą gwiazdą w jego okolicy była świecąca 10° na północny wschód od niego Denebola, druga co do jasności gwiazda Lwa, świecąca blaskiem +2,1 wielkości gwiazdowej.

Kolejne trzy noce naturalny satelita Ziemi spędzi w gwiazdozbiorze Panny, zwiększając fazę od 80 do 95%. We wtorek 14 maja Denebola znajdzie się 12° na północny zachód od niego, dobę później Księżyc przejdzie 5° na wschód od Porrimy, zbliżając się jednocześnie 10° na północny zachód od Spiki, najjaśniejszej gwiazdy całej konstelacji, zaś w czwartek 16 maja Księżyc przesunie się kilkanaście stopni na południowy wschód, towarzysząc Spice w odległości 9°.

Piątek 17 maja i sobotę 18 maja Księżyc ma zarezerwowane na odwiedziny gwiazdozbioru Wagi. W piątkowy wieczór jego tarcza zaprezentuje fazę 99%, przechodząc niecałe 4° na północ od Zuben Elgenubi, drugiej co do jasności, choć oznaczanej na mapach nieba grecką literą α. Dobę później Księżyc w pełni (przypadającej dokładnie o 23:11 naszego czasu) przesunie się na wschodnie krańce gwiazdozbioru, a najbliższe jasne gwiazdy będą należały do sąsiedniego Skorpiona. Około 6° na południowy wschód od Srebrnego Globu znajdą się gwiazdy Graffias i Dschubba, natomiast 8° dalej w tym samym kierunku — Antares, najjaśniejsza gwiazda konstelacji.

W nocy z niedzieli 19 maja na poniedziałek 20 maja naturalny satelita Ziemi dotrze do gwiazdozbioru Wężownika, gdzie przebywa planeta Jowisz. Tej nocy Księżyc zbliży się do planety na 10° i jednocześnie przejdzie 7° na północ od Antaresa. Niewiele większa odległość oddzieli go od gwiazd Graffias i Dschubba. 24 godziny po pełni faza Księżyca spadnie do 99%.

 

 

Mapka pokazuje położenie planet Jowisz i Saturn w trzecim tygodnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Planety Jowisz i Saturn coraz bardziej zbliżają się do swoich opozycji. Jowisz po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce znajdzie się 10 czerwca, zaś Saturn — 9 lipca. Obie planety poruszają się ze wschodu na zachód, a ponieważ Jowisz jest bliżej Ziemi i obiega Słońce z większą prędkością, dystans między planetami powoli rośnie. Do końca tygodnia przekroczy 28°. Jasność Jowisza zbliża się do -2,6 wielkości gwiazdowej, a średnica jego tarczy przekracza 45″. Saturn świeci blaskiem +0,4 magnitudo, przy średnicy tarczy 18″. Maksymalna elongacja Tytana (tym razem wschodnia) przypada w tym tygodniu w czwartek 16 maja.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 13 maja, godz. 2:18 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 13 maja, godz. 3:00 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 13 maja, godz. 4:32 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 13 maja, godz. 5:12 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 13 maja, godz. 23:28 – Io chowa się w cień Jowisza, 12″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 14 maja, godz. 2:20 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 14 maja, godz. 3:32 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 17″, 22″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 14 maja, godz. 3:54 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 14 maja, godz. 5:10 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 14 maja, godz. 22:44 – o wschodzie Jowisza Io i jej cień na tarczy Jowisza (w I ćwiartce),
  • 14 maja, godz. 23:00 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 14 maja, godz. 23:38 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 15 maja, godz. 22:52 – Europa chowa się w cień Jowisza, 19″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 16 maja, godz. 2:38 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 18 maja, godz. 0:42 – minięcie się Europy (N) i Ganimedesa w odległości 17″, 57″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 18 maja, godz. 2:27 – minięcie się Kallisto (N) i Ganimedesa w odległości 42″, 36″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 18 maja, godz. 3:40 – Ganimedes chowa się w cień Jowisza, 23″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
  • 19 maja, godz. 22:31 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 12″, 96″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 20 maja, godz. 4:12 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 20 maja, godz. 4:44 – wejście Io na tarczę Jowisza.

 

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher