Bieżący tydzień jest ostatnim, należącym w całości do wiosny. W przyszłym tygodniu Słońce osiągnie najbardziej na północ wysunięty punkt ekliptyki i tym samym na naszej półkuli Ziemi rozpocznie się astronomiczne lato. Zanim się to jednak stanie, już w ten wtorek 18 czerwca nastąpi najwcześniejszy świt. Tego dnia w Łodzi Słońce pojawi się na nieboskłonie o godzinie 4:23. Księżyc zaczął tydzień w pełni, niedaleko Jowisza i podąży ku ostatniej kwadrze, mijając po drodze Saturna. Na niebie wieczornym słabo widoczne są planety MerkuryMars. Obie planety niebawem zginą w zorzy wieczornej. Oczywiście nie należy zapominać o pełni sezonu na obłoki srebrzyste, czyli wysoko zawieszone w atmosferze chmury, oświetlane światłem słonecznym nawet w najciemniejszej części nocy oraz o łuku okołohoryzontalnym, który na naszych szerokościach geograficznych można czasami dostrzec w godzinach okołopołudniowych.

 

 

Animacja pokazuje położenie planet Merkury i Mars w trzecim tygodniu czerwca 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Najbliższe kilka dni oferują nam najwcześniejsze wschody i najpóźniejsze zachody Słońca w ciągu całego roku. Dodatkowo krótkie noce nie są do końca ciemne, gdyż Słońce nie chowa się zbyt głęboko pod widnokrąg. Najbardziej widać to nad Bałtykiem, ale w całej północnej części Polski zjawisko jest oczywiste. Natomiast w górach nie jest ono proste do dostrzeżenia.

Zaraz po zachodzie Słońca, nisko nad północno-zachodnim widnokręgiem można zapolować na dwie planety typu ziemskiego. Są to Merkury i Mars. Pierwsza z planet zbliża się do maksymalnej elongacji wschodniej, przez którą przejdzie 23 czerwca. Merkury oddali się wtedy od Słońca na ponad 25°. Niestety jednocześnie spada blask planety oraz pogarsza się nachylenie ekliptyki do widnokręgu. To sprawi, że choć planeta znajdzie się dalej od Słońca, to wcale nie wzniesie się wyżej o tej samej porze. Druga z planet cały czas dąży do koniunkcji ze Słońcem na początku września i z każdym dniem jest coraz bliżej widnokręgu.

Obie planety spotkają się w niewielkiej odległości na początku tego tygodnia. W poniedziałek 17 czerwca odległość między planetami zmniejszyła się do 37′, jutro wieczorem będzie to tylko niewiele ponad 13′, a więc mniej niż połowa średnicy kątowej Słońca, czy Księżyca, w środę dystans ten zwiększy się do 40′, by do końca tygodnia urosnąć do prawie 2,5 stopnia. Niestety w trakcie tygodnia jasność Merkurego spadnie z +0,2 do +0,6 wielkości gwiazdowej, zmniejszy się też faza, do 40%, urośnie za to tarcza, do 8″. Jasność Marsa utrzymuje się na poziomie +1,8 wielkości gwiazdowej. Obie planety godzinę po zmierzchu zajmują pozycję na wysokości niecałych 5° i do ich dostrzeżenia potrzebna jest przejrzysta atmosfera oraz odpowiednio odsłonięty widnokrąg. Warto też, zwłaszcza w przypadku Marsa, wyposażyć się w lornetkę lub mały teleskop.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca oraz planet JowiszSaturn w trzecim tygodniu czerwca 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Po drugiej stronie nieba wieczorem wznoszą się planety Jowisz, Saturn i odwiedzający je właśnie Księżyc. Srebrny Glob dodatkowo rozświetli i tak niezbyt ciemne noce. W nocy z niedzieli 16 czerwca na poniedziałek 17 czerwca Księżyc wzeszedł niewiele ponad 1° od Jowisza, mając tarczę oświetloną w 100%, gdyż kilka godzin później, dokładnie 10:31 naszego czasu, przeszedł on przez pełnię. Do godziny podanej na mapce oba ciała niebieskie przeniosły się już na zachód od południka centralnego, a naturalny satelita Ziemi zdążył oddalić się od największej planety Układu Słonecznego na prawie 2,5 stopnia. Jakieś 15° na południe od Księżyca znajdowały się gwiazdy Shaula i Lesath, odległe o 0,5 stopnia od siebie gwiazdy, tworzące żądło Skorpiona. Lecz dostrzec je można tylko w południowej części naszego kraju. Jowisz jest niewiele po swojej opozycji i świeci obecnie swoim maksymalnym blaskiem, a jego tarcza ma największe rozmiary kątowe w tym roku. Wynoszą one odpowiednio: -2,6 wielkości gwiazdowej oraz 46″.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 17 czerwca, godz. 1:08 – wyjście Europy z cienia Jowisza, 5″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 20 czerwca, godz. 0:53 – przejście Kallisto 5″ na północ od brzegu tarczy Jowisza,
  • 20 czerwca, godz. 3:12 – minięcie się Kallisto (N) i Io w odległości 32″, 1″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 20 czerwca, godz. 3:14 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 21 czerwca, godz. 0:32 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 21 czerwca, godz. 0:48 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 21 czerwca, godz. 2:44 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 21 czerwca, godz. 3:00 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 21 czerwca, godz. 21:40 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 22 czerwca, godz. 0:08 – wyjście Io z cienia Jowisza, 5″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 22 czerwca, godz. 2:01 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 16″,46″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 22 czerwca, godz. 21:05 – o zmierzchu Io i jej cień na tarczy Jowisza,
  • 22 czerwca, godz. 21:10 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 22 czerwca, godz. 21:27 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 23″, 5″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 22 czerwca, godz. 21:30 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 22 czerwca, godz. 22:26 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 23 czerwca, godz. 0:02 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza, 12″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 24 czerwca, godz. 0:32 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 24 czerwca, godz. 3:46 – wyjście Europy z cienia Jowisza, 10″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia).

 

W nocy z poniedziałku 17 czerwca na wtorek 18 czerwca tarcza Księżyca nadal pokaże fazę 100% i zajmie pozycję prawie dokładnie w połowie drogi, między Jowiszem a Saturnem. Do obu planet Księżycowi zabraknie po 15°. Niecałe 12° pod nim można dostrzec gwiazdę Kaus Australis, najjaśniejszą gwiazdę Strzelca, choć oznaczanej na mapach nieba grecką literą ε. Jej jasność, to +1,8 magnitudo. Do Saturna Srebrny Glob dotrze kolejnej nocy, zmniejszając przy tym fazę do 97%. Księżyc zacznie noc ponad 3° od Saturna i do rana zbliży się doń na około 100′. Saturn zbliża się do opozycji i jego warunki obserwacyjne się poprawiają. Obecnie jego jasność urosła do +0,2 magnitudo, przy tarczy o średnicy 18″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem wschodnia, przypadła w poniedziałek 17 czerwca.

Następne trzy noce (no, prawie) Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Koziorożca, stopniowo zmniejszając fazę i — co za tym idzie — jasność. W nocy ze środy 19 czerwca na czwartek 20 czerwca Srebrny Glob dotrze na pogranicze gwiazdozbiorów Strzelca i Koziorożca, prezentując tarczę, oświetloną w 93%. Jakieś 10° na zachód od niego znajdzie się planeta Saturn, natomiast od 8 do 10 stopni nad nim — dwie dość jasne gwiazdy Koziorożca: Dabih (bliżej) i Algedi (nieco dalej). Kolejnej nocy Księżyc zajmie środek gwiazdozbioru Koziorożca, mając fazę 87%, zaś jeszcze kolejnej nocy, z piątku 21 czerwca na sobotę 22 czerwca jego tarcza zmniejszy fazę do 80%, a jego tarcza przejdzie niewiele ponad 1,5 stopnia od dość jasnych gwiazd we wschodniej części konstelacji: Nashiry i Deneb Algiedi.

W nocy z soboty 22 czerwca na niedzielę 23 czerwca Srebrny Glob dotrze do gwiazdozbioru Wodnika, a faza jego tarczy spadnie do 72%. Najjaśniejszą gwiazdą w najbliższej okolicy Księżyca będzie gwiazda Skat, sąsiadująca z nim od południowego wschodu. Jednak jej jasność jest mniejsza od 3 magnitudo i może być ciężko ją dostrzec w księżycowej łunie.

 

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher