Kończy się drugi miesiąc lata i Słońce obniżyło już wysokość górowania o prawie 13° względem przesilenia letniego, co skutkuje skróceniem się długości dnia o ponad 3 godziny. W środku tygodnia Słońce pozostanie na niebie przez ponad 14 godzin, a do pierwszego dnia kalendarzowej jesieni 23 września skróci ten czas do 12 godzin. W końcówce sierpnia Księżyc przeniesie się na niebo poranne i podąży ku nowiu, przez który przejdzie 30 dnia miesiąca. Dzięki bardzo korzystnemu nachyleniu ekliptyki do widnokręgu o tej porze doby Srebrny Glob da się obserwować nawet 29 sierpnia, niecałe 1,5 doby przed nowiem, ale o tym więcej napiszę za tydzień. W najbliższych dniach Księżyc odwiedzi planetę Uran i przejdzie przez ostatnią kwadrę. Niestety, zanim zdąży zbliżyć się do Słońca widoczna nisko nad horyzontem planeta Merkury zniknie w zorzy porannej i nie dojdzie do efektownej koniunkcji. Na niebie wieczornym nisko na południu i południowym zachodzie widoczne są jeszcze planety Jowisz i Saturn, natomiast bardziej na wschód i sporo wyżej — planeta Neptun.
Mapka pokazuje położenie Jowisza i Saturna na początku trzeciej dekady sierpnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Nocne obserwacje warto zacząć zaraz po zmierzchu, kierując wzrok na południe i południowy zachód. W tym rejonie nieboskłonu w pierwszej części nocy przebywają planety Jowisz i Saturn. Pierwsza z planet w momencie zachodu Słońca jest tuż po minięciu południka lokalnego i przebywa na wysokości 16°. Niestety z upływem nocy planeta zbliża się do linii horyzontu i znika za nią około godziny 23:30. Stąd na szansę dostrzeżenia szczegółów jowiszowej tarczy lub wędrówki jego księżyców galileuszowych mamy jakieś 2 godziny. Do końca tygodnia jasność planety spadnie do -2,2 wielkości gwiazdowej, zaś średnica jej tarczy — do 40″.
W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):
- 21 sierpnia, godz. 22:18 – wejście Io na tarczę Jowisza,
- 21 sierpnia, godz. 23:32 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 22 sierpnia, godz. 21:18 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
- 22 sierpnia, godz. 22:56 – wyjście Io z cienia Jowisza, 23″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
- 23 sierpnia, godz. 19:50 – o zmierzchu cień Io na tarczy Jowisza (w I ćwiartce),
- 23 sierpnia, godz. 20:16 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
- 24 sierpnia, godz. 21:08 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 12″, 73″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
- 25 sierpnia, godz. 21:01 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 14″, 92″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza.
Warto skierować teleskop na Jowisza w czwartek 22 sierpnia. Tego wieczora nadarzy się jedna z ostatnich chyba okazji w tym sezonie na obserwację przejścia cienia Ganimedesa po tarczy Jowisza.
Druga z planet góruje po godzinie 21:30 i zachodzi 4 godziny później, stąd na jej obserwacje jest zdecydowanie więcej czasu, ale planeta również w kulminacyjnym momencie nie wzniesie się wyżej niż na mniej więcej 16°. Jasność Saturna wynosi +0,3 magnitudo, a średnica jego tarczy — 18″. Maksymalna elongacja Tytana, największego i najjaśniejszego księżyca planety, przypada w poniedziałek 19 sierpnia. Tym razem będzie to elongacja wschodnia, a Tytan oddali się od Saturna na prawie 3′, czyli 10 średnic kątowych planety.
Mapka pokazuje położenie Neptuna na początku trzeciej dekady sierpnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Po zapadnięciu ciemności i przed wschodem Księżyca panują dobre warunki do obserwacji planety Neptun. Ósma planeta Układu Słonecznego pojawia się na nieboskłonie około godziny 20:45, czyli niecałą godzinę po zachodzie Słońca. Oznacza to, że jest już blisko do opozycji planety. I tak faktycznie jest, Neptun znajdzie się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce 10 września. Planeta góruje mniej więcej o godzinie 2, przecinając południk lokalny na wysokości ponad 30°. Natomiast o godzinie podanej na mapce planeta zajmuje pozycję na wysokości około 20° prawie dokładnie nad punktem SE widnokręgu. Jasność Neptuna wynosi +7,8 wielkości gwiazdowej, a zatem do jego dostrzeżenia potrzebne jest ciemne niebo i przynajmniej lornetka. W tym sezonie obserwacyjnym dużym ułatwieniem (ale w momencie największego zbliżenia utrudnieniem, gdyż wtedy światło gwiazdy zaślepi planetę) przy szukaniu Neptuna jest jego położenie bardzo blisko gwiazdy 4. wielkości φ Aquarii. Do końca tego tygodnie planeta zbliży się do gwiazdy na 19 minut kątowych, czyli 2/3 średnicy kątowej Słońca, czy Księżyca. Jak widać oba ciała zmieszczą się w polu widzenia teleskopu o całkiem sporym powiększeniu. Oczywiście w zależności od właściwości użytego okularu.
Mapka pokazuje położenie Księżyca i Urana na początku trzeciej dekady sierpnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Księżyc zacznie tydzień niewiele ponad 15° na wschód od Neptuna, sprawiając, że planeta zginie początkowo w jego blasku. Ale srebrny Glob szybko odejdzie na północny wschód i w drugiej części tygodnia pozostawi całkiem sporo czasu na jej obserwacje.
W najbliższych dniach Księżyc odwiedzi gwiazdozbiory Ryb, Wieloryba, Barana i Byka. Warte odnotowania są jego spotkania z planetą Uran w nocy z wtorku 20 sierpnia na środę 21 sierpnia, gdy tarcza Srebrnego Globu zbliży się do planety na 10°, mając fazę 75%. Dobę później Księżyc w fazie zmniejszonej do 66% pokaże się jakieś 6° od Urana. Sama planeta zbliża się do październikowej opozycji i świeci obecnie z jasnością +5,7 magnitudo. Należy jej szukać jakieś 10° na południe od Hamala, najjaśniejszej gwiazdy Barana.
Ostatnie dni tygodnia naturalny satelita Ziemi spędzi w gwiazdozbiorze Byka. W nocy z piątku 23 sierpnia na sobotę 24 sierpnia Księżyc po ostatniej kwadrze (ta przypada około godziny 17 jeszcze przed jego wschodem) przejdzie przez gromadę otwartą gwiazd Hiady, zakrywając m.in. gwiazdy δ1 i δ3 Tauri. Niestety do zakryć dojdzie już po wschodzie Słońca w Polsce. O świcie Księżyc w fazie 45% dotrze na 3,5 stopnia do Aldebarana, najjaśniejszej gwiazdy Byka. W poranek niedzielny, 25 sierpnia 35-procentowy sierp Księżyca przejdzie 9° na południe od gwiazdy El Nath, drugiej co do jasności gwiazdy konstelacji. Niewiele dalej, tyle że na zachód znajdzie się Aldebaran, co oznacza, że tego ranka Księżyc utworzy trójkąt równoramienny z dwiema najjaśniejszymi gwiazdami Byka.
Animacja pokazuje położenie Merkurego na początku trzeciej dekady sierpnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Ostatnim akcentem nocy jest planeta Merkury, która niestety okres najlepszej widoczności ma już za sobą. Planeta obecnie dąży do spotkania ze Słońcem 4 września. Będzie to koniunkcja górna. W tym samym czasie w koniunkcji ze Słońcem (też górnej, bo może być tylko taka) znajdzie się planeta Mars, spotykając się ze Słońcem 2 dni wcześniej. A przypomnę, że 10 września przypada opozycja Neptuna. Co oznacza, że na początku przyszłego miesiąca planety Neptun, Ziemia, Słońce, Merkury i Mars znajdą się prawie na jednej linii. Niewiele brakowało, by do tych planet dołączyła planeta Wenus, która spotkała się ze Słońcem w połowie sierpnia (też w koniunkcji górnej) i znajduje się na niebie niedaleko Marsa i Merkurego, gdyż obecnie jej ruch względem gwiazd jest stosunkowo mały.
Wracając jednak do widoczności Merkurego pod koniec sierpnia: planetę da się obserwować prawie przez cały tydzień. Na 45 minut przed wschodem Słońca Merkury zajmie pozycję na wysokości ponad 5° nad wschodnim widnokręgiem, by do niedzieli 25 sierpnia o tej samej porze zbliżyć się do linii widnokręgu na niecałe 2°. Ułatwieniem w szukaniu planety jest jej duża jasność, która urośnie od -1 magnitudo w poniedziałek 19 sierpnia do -1,4 magnitudo w niedzielę 25 sierpnia. W tym samym czasie tarcza planety skurczy się z 6 do 5,5 sekundy kątowej, a jej faza urośnie z 75 do 91%.
