Zdjęcie w tle: NASA, ESA, S. Beckwith (STScI) oraz Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

O obiekcie:

Galaktyka Wir, znana także jako M51 lub NGC 5194, to galaktyka spiralna w gwiazdozbiorze Psów Gończych o średnicy 76 tysięcy lat świetlnych, a więc o wymiarze zaledwie 43% wielkości naszej galaktyki – Drogi Mlecznej. Znajduje się ona w odległości około 23 milionów lat świetlnych od Ziemi i jest jedną z najbardziej znanych galaktyk na niebie. Dzięki jej orientacji w przestrzeni widoczne są dwa spiralne ramiona galaktyki. Jedno z nich zostało rozciągnięte przez oddziaływanie grawitacyjne galaktyki soczewkowatej NGC 5195, która znajduje się na końcu tego ramienia.

Galaktyka Wir jest galaktyką Seyferta typu 2 – galaktyką aktywną z bardzo jasnym jądrem i widmem z intensywnymi liniami emisyjnymi. To, co wyróżnia M51 spośród innych, to struktura w kształcie X wokół jądra, powstała w wyniku absorpcji promieniowania przez pył otaczający jądro i wyznaczająca położenie czarnej dziury wewnątrz galaktyki, jednocześnie ukrywając ją i uniemożliwiając jej bezpośrednie obserwacje.

Zdjęcie jądra galaktyki Wir, wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a.

W galaktyce M51 zaobserwowano trzy supernowe: SN 1994I, SN 2005cs i SN 2011dh, natomiast w 2019 roku astronomowie byli świadkiem eksplozji fałszywej supernowej, w której nie doszło do rozerwania gwiazdy. W galaktyce tej odkryto także wiele źródeł promieniowania rentgenowskiego. Większość z nich to rentgenowskie układy podwójne, składające się z gwiazdy neutronowej lub czarnej dziury i towarzyszącej im gwiazdy z ciągu głównego.

Kompozycja zdjęć w świetle widzialnym i rentgenie. W kolorze purpurowym widoczne są źródła promieniowania X.

Galaktyka Wir została odkryta przez Charelsa Messiera w 1773 roku i opisana jako bardzo słaba mgławica, trudna do zobaczenia. W jego osobistej kopii katalogu dodał później adnotację o odkryciu Pierra Méchain’a, który zauważył, że rzekoma mgławica jest podwójna – Francuz dostrzegł kompana M51, galaktykę NGC 5195. Z powodu tej notatki, niektórzy uważają, że oznaczenie M51 odnosi się do obu obiektów i starają się rozróżnić oba obiekty jako M51a – NGC 5194 i M51b – NGC 5195.

Późniejsi obserwatorzy, często opisywali tę „spiralną mgławicę”, zwracając uwagę na jej szczególnie jasne jądro. Miano galaktyki M51 uzyskała, dopiero gdy Edwin Hubble zaobserwował w 1923 roku Cefeidy (gwiazdy zmienne) w kilku z „mgławic” tego typu, okazało się, że w rzeczywistości są to osobne galaktyki, znajdujące się poza Drogą Mleczną.

Podstawowe informacje:

  • Typ obiektu: galaktyka spiralna
  • Numer w katalogu NGC: 5194
  • Jasność: 8,1 mag
  • Gwiazdozbiór: Psy Gończe
  • Deklinacja: 47°11’42,9″
  • Rektascensja: 13h 29m 52,7s
  • Rozmiar kątowy: 11’12” x 6’54”

Jak obserwować:

W Polsce Galaktykę Wir można obserwować przez cały rok, gdyż jest obiektem okołobiegunowym – nigdy niezachodzącym. Przy dobrych warunkach obserwacyjnych można ją dostrzec przy pomocy lornetki, ale dla lepszego efektu warto użyć teleskopu.

M51 znajduje się 3,5o pod Alkaidem – η UMa, znajdującym się na końcu dyszla Wielkiego Wozu, w około 1/4 odległości od tej gwiazdy do Cor Caroli, α CVn – najjaśniejszej gwiazdy w gwiazdozbiorze Psów Gończych.

Autor

Avatar photo
Anna Wizerkaniuk

Absolwentka studiów magisterskich na kierunku Elektronika na Politechnice Wrocławskiej, członek Zarządu Klubu Astronomicznego Almukantarat, miłośniczka astronomii i książek