Z dinozaurami jest taki problem, że mało kto z nas traktuje je poważnie. Kultura popularna, na czele z niezliczonymi filmami i powieściami przygodowymi sprawiła, że gady z ery mezozoicznej kojarzą nam się głównie z infantylną dziecięcą rozrywką, stawianą obok fantasy i science-fiction. Pozycji traktujących o paleontologii (zwłaszcza na naszym rynku) nie znajdziemy zbyt wiele. Ich liczba w porównaniu z książkami popularnonaukowymi o kosmologii czy fizyce kwantowej, jest wręcz, z oczywistych względów, niezauważalna. Świat nauki chętniej słucha wyników badań astrofizyków, niż paleontologów, którzy nie mają do zaprezentowania tak spektakularnych owoców swoich prac, jak zdjęcie czarnej dziury czy mapa mikrofalowego promieniowania tła w kosmosie. Mogą co najwyżej zaprezentować nowy pogląd na to, w jaki sposób Spinosaurus aegyptiacus się poruszał, a i tej nowej teorii nie będą mogli w zupełności uwolnić od spekulacji.

No właśnie, spekulacje. To na ich powoli słabnącej roli w paleontologii skupia się głównie profesor Michael J. Benton w Dinozaury odkryte na nowo. To nie tyle książka o życiu wielkich gadów, ile raczej przedstawienie tego, jak nasza wiedza o nich ewoluowała na przestrzeni ostatnich kilkuset lat – od mitów i legend do poważnej dziedziny nauk przyrodniczych. Benton prezentuje proces akceptacji kolejnych przełomowych odkryć, które z początku odrzucane przez ogół starszych paleontologów (zaprezentowanych tutaj jako gromadka napuszonych snobów) ostatecznie zagościły w dzisiejszych podręcznikach. Dokładnie i bardzo rzetelnie opisuje innowacyjne (jak na czasy ich zastosowania) metody, jakimi żmudnie dochodzono do prawdy, porzucając domysły i filozofię a skupiając się na rzeczowych faktach i teoriach, które można było jednoznacznie udowodnić. Zagłada dinozaurów przez planetoidę przestała być uważana za obrazoburczą, nie twierdzi się już, że poruszały się ciągnąc swój tłusty ogon po ziemi, a one same nie pojawiły się na naszej planecie nagle 230 milionów lat temu, lecz czekały na swoją szansę już 15 milionów lat wcześniej, pozostając w cieniu.

Całość jest na bardzo wysokim poziomie pod względem merytorycznym. Autor nie patyczkuje się z czytelnikiem i od razu zarzuca go profesjonalnymi pojęciami, w kilku zaledwie słowach tłumacząc ich pełne znaczenie. Treść przesycona jest teoriami z zakresu biologii, bioinżynierii, matematyki oraz oczywiście samej paleontologii. Dla osoby, która nie miała dotąd styczności z podobnym materiałem, a dinozaury oglądała tylko na kartach kolorowych encyklopedii i na kinowym ekranie, może to być skok na nieco zbyt głęboką wodę, jak na pierwsze profesjonalne zetknięcie z tematem. Zwłaszcza że Benton często pisze w sposób bardzo chaotyczny, pomijając czasami wytłumaczenie swojego toku myślenia niczym profesor na wykładzie uniwersyteckim. Bardzo często skupia się na własnej historii zawodowej, wyraźnie zapominając, że to nie ona jest w tym wszystkim najważniejsza. Tymczasem, pomija wiele istotnych odkryć z ostatnich lat, jak choćby znalezienie ogona dinozaura w bursztynie w Birmie w 2016 roku, o którym zaledwie wspomina.

Problemem są też, o dziwo, wykresy i wszelkie wizualizacje omawianych danych. Morfoprzestrzenie widoczne na wielu stronach są często bardzo skąpo omówione. Wiele z diagramów jest wyraźnie wybrakowanych i nieczytelnych, a na niektórych z nich czcionka jest tak mała, że do jej odczytania potrzebna jest dosłownie lupa. Naprawdę lepiej byłoby je dołączyć jako osobną treść na dużych planszach z tyłu książki, niż upychać je między akapitami w rozdziałach.

Są to jednak zaledwie drobne wady, które, choć odczuwalne, nie sprawiają, że Dinozaury odkryte na nowo nie są warte polecenia. To pozycja skierowana do osób, którym paleontologia nie kojarzy się wyłącznie z Parkiem Jurajskim Stevena Spielberga, a jest dziedziną nauki, którą chcą zgłębiać i odkrywać jej nowe osiągnięcia, sprawdzając, jak drastycznie zmieniła się na przestrzeni ostatnich lat.

Tytuł oryginalny: The Dinosaurs Rediscovered: How a Scientific Revolution is Rewriting History
Autor: Michael J. Benton
Wydawca: Prószyński Media Sp. z o.o.
Stron: 384
Data wydania: 09.06.2020

Za możliwość przeczytania Dinozaury odkryte na nowo dziękuję Prószyński i S-ka.

 

 

 

 

Autor

Avatar photo
Kamil Serafin

Student Automatyki i Robotyki, członek Klubu Astronomicznego Almukantarat. Zastępca redaktor naczelnej portalu AstroNET w latach 2017-2020.