O obiekcie:
M74 to galaktyka spiralna, zwana z angielskiego Phantom (ang. widmo, upiór). Jest oddalona o około 30 milionów lat świetlnych od Ziemi i oddala się od nas z prędkością 793km/s. Jej średnica wynosi 95 tysięcy lat świetlnych, co czyni ją niewiele mniejszą niż Droga Mleczna. We wnętrzu galaktyki znajduje się około 100 miliardów gwiazd, jak również licznych gromad i mgławic, w których wciąż powstają młode gwiazdy.
Galaktyka spiralna M74. Na powyższej fotografii światło widzialne jest przedstawione jako czerwone, a ultrafiolet niebieski. Prezentuje wciąż trwający wewnątrz galaktyki proces tworzenia się gwiazd – starsze są widoczne jako czerwone lub pomarańczowe, a młode jako niebieskie. Zdjęcie wykonane przez Ultraviolet Imaging Telescope (UIT).
Galaktyka Phantom jest wyjątkowa pod względem budowy i położenia – jej ramiona są wyraźne i bardzo jasne, a sama galaktyka ustawiona tak, by obserwator widział ją dokładnie „od góry”. Z tych powodów to właśnie M74 jest obiektem, na którego podstawie astronomowie badają budowę ramion galaktyk spiralnych.
W marcu 2005 roku, dzięki Obserwatorium Chandra X-ray, w M74 wykryto ultraintensywne źródło promieniowania rentgenowskiego. Obiekt ma masę około 10 tysięcy razy większą niż słońce i emituje więcej promieniowania niż gwiazda neutronowa w dwugodzinnych odstępach. Odkrycie to sugeruje obecność czarnej dziury o masie pośredniej w centrum galaktyki.
M74 jest centralną galaktyką swojej własnej grupy, składającej się z 5-7 galaktyk, w tym wyjątkowej NGC 660, biegunowej galaktyki pierścieniowej, która prawdopodobnie powstała podczas zderzenia dwóch innych galaktyk miliard lat temu.
Wewnątrz Galaktyki Phantom od początku XXI wieku zaobserwowano już trzy supernowe (SN 2002ap w 2002 roku, SN 2003gd w 2003 i SN 2013ej w 2013). Pierwsza z nich należała do rzadkiego typu Ic, zwanych również hipernowymi lub kolapsarami. Kolejna, zaobserwowana rok później, to supernowa typu II-P, powstała z czerwonego nadolbrzyma klasy M. Ona również okazała się niezwykła, ponieważ gdy sama supernowa już zgasła, na jej miejscu wciąż było widoczne odbite światło (efekt nazywany po angielsku „light echo”).
Górne zdjęcie przedstawia galaktykę M74 i zostało wykonane przez instrument GMOS na teleskopie Gemini. Na dole po lewej znajduje się powiększony fragment zdjęcia, rejonu, w którym doszło do wybuchu supernowej z uwypukloną gwiazdą, która później wybuchła. Po prawej zdjęcie tego samego rejonu pół roku po wybuchu supernowej, oznaczonej SN2003gd. Zdjęcie wykonane zostało przez teleskop Isaac Newton.
M74 została odkryta przez francuskiego astronoma Pierre’a Méchaina pod koniec września 1780 roku. Sam Messier zaobserwował ją 18 października tego samego roku i dodał do swojego katalogu jako mgławicę. William Herschel również zastosował ten termin do opisu M74 w 1799 roku. Natomiast jeszcze późniejszy obserwator, John Herschel, skatalogował ją pod numerem GC 372 i nazwą gromady kulistej. Dopiero lord William Parsons (Lord Rosse) zauważył spiralną budowę galaktyki, ale uważał, że tworzą ją pojedyncze gwiazdy.
Galaktyka spiralna M74
Podstawowe informacje:
- Typ obiektu: Galaktyka spiralna
- Numer w katalogu NGC: NGC 628
- Jasność: 10
- Gwiazdozbiór: Ryby
- Rektascensja: 1h 36min 41,8s
- Deklinacja: +15º 47ʹ 1ʺ
- Rozmiar kątowy: 10,5ʹ x 9,5ʹ
Jak i kiedy obserwować:
Aby znaleźć M74, należy zacząć od gwiazdy Hamal (α Ari) i połączyć ją z leżącą w obrębie tego samego gwiazdozbioru Sheratan (β Ari). Na przedłużeniu łączącej je linii, około 7,5 stopnia dalej, znajduje się stosunkowo ciemna gwiazda Alpherg (η Psc). Poszukiwana galaktyka jest o 1,5 stopnia na północny wschód od niej. Najlepszym czasem na obserwacje jest listopad.
Położenie na niebie galaktyki spiralnej M74
Zdjęcie przedstawia położenie galaktyki M74 na niebie w stosunku do bliskich jej wizualnie gwiazd. Gwiazda Alpherg (η Psc) podpisana jako Kullat Nunu (z babilońskiego „sznur Ryb”).
