We wtorek 22 września o 15:30 naszego czasu Słońce przetnie równik niebieski w drodze na północ i tym samym na północnej półkuli Ziemi zacznie się kalendarzowa jesień. Pierwszy dzień jesieni nazywany jest dniem równonocy, gdyż wtedy terminator — czyli granica między dzienną i nocną półkulą naszej planety — łączy bieguny i jest równoległy do południków. Jednak ze względu na refrakcję atmosferyczną, podnoszącą pozornie obiekty położone blisko linii horyzontu na półkuli południowej faktyczne zrównanie dnia z nocą ma miejsce kilka dni wcześniej, zaś na półkuli północnej — kilka dni później. Na początku jesieni Księżyc rozgości się na niebie wieczornym, choć przejdzie przez najbardziej na południe wysuniętą część swojej orbity, mijając m.in. planety Jowisz i Saturn, stąd nie wzniesie się wyżej, niż kilkanaście stopni ponad widnokrąg. W czwartek 24 września Srebrny Glob pokaże tarczę oświetloną w połowie. Przez prawie całą noc widoczne są planety Neptun, Mars i Uran oraz jasna teraz gwiazda zmienna Mira Ceti. Natomiast o świcie można obserwować planetę Wenus.
Mapka pokazuje położenie Księżyca oraz planet Jowisza i Saturn w czwartym tygodniu września 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Srebrny Glob zacznie tydzień na pograniczu gwiazdozbiorów Wagi i Skorpiona, prezentując tarczę w fazie 25%. Nieco ponad godzinę po zachodzie Słońca Księżyc znajdzie się na wysokości 5° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. Również w odległości 5°, tyle że na lewo od Księżyca da się dostrzec charakterystyczny łuk gwiazd z północno-zachodniej części gwiazdozbioru Skorpiona z gwiazdami Graffias i Dschubba. Dobę później faza naturalnego satelity urośnie do 35% i dotrze on do gwiazdozbioru Wężownika. Natomiast trochę ponad 5° pod nim pokaże się Antares, najjaśniejsza gwiazda Skorpiona.
Następne trzy noce Księży spędzi w gwiazdozbiorze Strzelca. W środę 23 września jego tarcza będzie oświetlona prawie w połowie. I kwadra przypada tym razem w czwartek rano, przed godziną czwartą naszego czasu. Wieczorem tego samego dnia Srebrny Glob dotrze do centralnych obszarów Strzelca, zbliżając się na mniej niż 3° do gwiazdy Nunki, drugiej co do jasności z widocznych u nas gwiazd tej konstelacji i jednocześnie na mniej niż 8° do Jowisza. Największą planetę Układu Słonecznego Księżyc minie w ciągu dnia, gdy oba ciała niebieskie będą pod widnokręgiem, a następnego wieczora Srebrny Glob zbliży się do Saturna na mniej więcej 3°. Do tego momentu jego faza urośnie do 67%.
Planeta Jowisz porusza się już z zachodu na wschód, natomiast Saturn szykuje się do zmiany kierunku ruchu na prosty, co nastąpi w przyszłym tygodniu. Stąd do końca tygodnia dystans między planetami zmniejszy się do 7,5 stopnia. Widoczność obu planet pogarsza się z tygodnia na tydzień. W przypadku Jowisza jego jasność do końca tygodnia spadnie poniżej -2,4 wielkości gwiazdowej, zaś średnica tarczy spadnie do 41″. Saturn świeci z jasnością +0,4 magnitudo, przy średnicy tarczy 17″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem wschodnia, przypada w poniedziałek 21 września.
Natomiast w układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):
- 21 września, godz. 19:46 – minięcie się Io (N) i Kalisto w odległości 10″, 99″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
- 22 września, godz. 18:40 – o zachodzie Słońca cień Europy na tarczy Jowisza (w I ćwiartce),
- 22 września, godz. 19:54 – Kalisto chowa się w cień Jowisza 64″ na wschód od tarczy planety (początek zaćmienia),
- 22 września, godz. 20:16 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
- 24 września, godz. 21:56 – wejście Io na tarczę Jowisza,
- 24 września, godz. 23:12 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 25 września, godz. 19:04 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 25 września, godz. 22:40 – wyjście Io z cienia Jowisza, 22″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
- 26 września, godz. 18:30 – o zachodzie Słońca Io i jej cień na tarczy Jowisza (Io w I ćwiartce, jej cień — na południku centralnym),
- 26 września, godz. 18:40 – zejście Io z tarczy Jowisza,
- 26 września, godz. 20:00 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
- 26 września, godz. 23:20 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
- 27 września, godz. 23:16 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia).
We wtorek 22 września nadarzy się okazja do obserwacji wejścia ostatniego z księżyców galileuszowych, Kalisto, w cień planety.
Dwa ostatnie wieczory tego tygodnia Księżyc ma zarezerwowane na odwiedziny gwiazdozbioru Koziorożca. W sobotę 26 września jego tarcza zwiększy fazę do 77%, zaś w niedzielę 27 września — do 85%. Księżycową łunę przebiją tylko najjaśniejsze gwiazdy konstelacji.
Mapka pokazuje położenie planet Neptun, Mars i Uran w czwartym tygodniu września 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Bardzo dobrze widoczne są planety Neptun, Mars i Saturn. Pierwsza z wymienionych planet przebywa w gwiazdozbiorze Wodnika i niedawno przeszła przez opozycję. Stąd można ją obserwować przez całą najciemniejszą część nocy. Ale najwyżej nad widnokręgiem jest około północy. Neptun świeci blaskiem +7,8 magnitudo i do jego odnalezienia potrzebna jest przynajmniej lornetka. Jest to najsłabiej świecąca planeta krążąca wokół Słońca, a zatem to na jej warunki obserwacyjne największy wpływ ma rosnący blask Księżyca. Do niedzieli 27 września Neptun zbliży się na mniej niż 0,5 stopnia do gwiazdy 96 Aquarii.
Wędrująca przez gwiazdozbiór Ryb planeta Mars zmieniła kierunek swojego ruchu na wsteczny i zaczyna się w nim rozpędzać, pokonując przez tydzień prawie 1,5 stopnia. Obecnie blask i średnica kątowa planety szybko rośnie. Do końca tygodnia jasność Marsa przekroczy -2,4 wielkości gwiazdowej, a zatem Czerwona Planeta stanie się jaśniejsza od Jowisza. Tarcza Marsa natomiast ma średnicę 22″, czyli jest większa od średnicy Saturna i Wenus.
Planeta Uran kreśli swoją pętlę na tle kolejnego gwiazdozbioru zodiakalnego, czyli Barana. Planeta góruje około godziny 3 na wysokości przekraczającej 50°, a jej blask ocenia się na +5,7 wielkości gwiazdowej, a zatem na ciemnym niebie można próbować dostrzec ją gołym okiem. Niestety w jej najbliższej okolicy brakuje jasnych gwiazd, które ułatwiałyby te zadanie. Najbliżej, w odległości niecałych 11°, jest Hamal, najjaśniejsza gwiazda Barana. 3° dalej, lecz w innym kierunku znajduje się bardzo jasna planeta Mars.
W podobnej odległości od Marsa znajduje się znana gwiazda zmienna Mira Ceti. Jej obecną jasność ocenia się na jakieś +3,5 magnitudo, czyli jest ona łatwo dostrzegalna gołym okiem. Mira Ceti góruje przed godziną 3 na wysokości 35°, ale w drugiej części tego tygodnia i w tygodniu następnym Mira zacznie ginąć w księżycowej łunie.
Animacja pokazuje położenie Wenus w czwartym tygodniu września 2020 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Planeta Wenus pokazuje się na nieboskłonie przed godziną 3 i na godzinę przed wschodem Słońca zdąży się wznieść na wysokość około 25°. W środę 23 września planeta przejdzie z gwiazdozbioru Raka do gwiazdozbioru Lwa. Planeta powoli dąży do koniunkcji górnej ze Słońcem, przez którą przejdzie w marcu przyszłego roku. Do koniunkcji na razie daleko, ale planeta zmniejsza już wysokość nad widnokręgiem o tej samej porze przed świtem. Do końca tygodnia blask planety spadnie do -4,1 wielkości gwiazdowej, przy średnicy tarczy 16″ i fazie 70%. Jak widać tarcza Wenus jest już mniejsza od aż trzech planet Układu Słonecznego: Jowisza, Marsa i Saturna. W niedzielę 27 września Wenus zbliży się do Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy Lwa, na odległość mniejszą niż 7°. A w przyszłym tygodniu dystans między tymi ciałami niebieskimi spadnie do zaledwie 5 minut kątowych!
